براساس آمارهای رسمی سازمان خواروبار کشاورزی ملل متحد و وزارت جهادکشاورزی 30 درصد محصولات کشاورزی در ایران به ضایعات تبدیل می‌شود، یعنی به‌عبارتی حدود 30 میلیون تن از محصولات کشاورزی کشور در مراحل مختلف تولید و مصرف از بین می‌رود. همچنین براساس آمار فائو رتبه نخست هدر رفت ضایعات محصولات میوه و […]
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دیده‌بان امنیت غذایی به نقل از اقتصاد سبز آنلاین، براساس آمارهای رسمی سازمان خواروبار کشاورزی ملل متحد و وزارت جهادکشاورزی 30 درصد محصولات کشاورزی در ایران به ضایعات تبدیل می‌شود، یعنی به‌عبارتی حدود 30 میلیون تن از محصولات کشاورزی کشور در مراحل مختلف تولید و مصرف از بین می‌رود.
همچنین براساس آمار فائو رتبه نخست هدر رفت ضایعات محصولات میوه و تره‌بار دنیا به ایران اختصاص یافته است. براساس برخی برآوردها درخصوص ضایعات بخش کشاورزی سالانه غذای 16 تا 18 میلیون نفر از بین می‌رود و معادل حدود 9.3 میلیارد مترمکعب آب مصرف شده برای تولید این حجم محصولات ضایع شده را به هدر می‌دهیم.
براساس آمارهای بین‌المللی ارایه شده سالانه 1.3 میلیارد تن ضایعات موادغذایی در دنیا وجود دارد که این ضایعات معادل یک سوم از کل غذای تولید شده برای مصرف انسان‌هاست و می‌تواند غذای کافی برای 2 میلیارد انسان گرسنه را تأمین نماید.
از سوی دیگر براساس گزارش فائو هر روز به ازای هر نفر در ایران 134 کیلوکالری غذا به هدر می‌رود، یعنی ایران دارای سرانه 134 کیلوکالری ضایعات موادغذایی است که تقریباً معادل 2.7 درصد کل ضایعات دنیاست که رقم بالایی به حساب می‌آید، به‌طوری‌که بر پایه برخی اطلاعات منتشر شده، ضایعات مواد غذایی در ایران معادل 50 درصد درآمد نفتی کشور است.
امروزه روند افزایشی ضایعات موادغذایی، یکی از چالش‌های جدی اکثر کشورها به‌ویژه کشورهای در حال توسعه برشمرده می‌شود و از این‌رو سیاستمداران و اندیشمندان مجامع علمی در جهان سوم همواره به‌دنبال آن هستند تا در راستای کاهش ضایعات محصولات کشاورزی در مراحل کاشت، داشت، برداشت، توزیع، حمل و نقل و مصرف راهکاری بیاندیشند.
بر پایه برخی آمار ارایه شده میزان ضایعات محصولات کشاورزی در کشور 18.85 درصد است که به تفکیک 29 درصد محصولات باغی، 18 درصد زراعی، 12 درصد دام و طیور و 7 درصد شیلات را شامل می‌شود.
از آنجایی‌که امنیت غذایی را می‌توان به‌عنوان پیش شرط اساسی و تعیین کننده در سلامت و آینده یک جامعه دانست، یکی از سیاست‌های اصلی دولت‌ها در عرصه امنیت غذایی، کاهش ضایعات است.
چشم‌‌انداز کشور در سال 1404، برخورداری از سلامت، رفاه و امنیت غذایی است و برای حصول به امنیت غذایی باید کاهش ضایعات را در شرایط فعلی کشور در اولویت قرار دهیم.
مدیریت بهینه و پایدار منابع تولید آب، حمایت از توسعه همه جانبه صنایع تبدیلی، مدیریت ضایعات نهاده‌های یارانه‌ای تولید اعم از سوخت و… بهینه‌سازی حمل و نقل و استفاده بهینه از ظرفیت حمل و نقل تخصصی‌تر برای برخی محصولات کشاورزی، تسهیل صادرات و واردات و رفع بوروکراسی‌های فعلی از جمله مباحثی است که نقش مهمی در کاهش ضایعات محصولات کشاورزی ایفا می‌کند.
امروزه عدم استفاده از روش‌های نوین و نادیده‌انگاری استاندارد کیفیت محصولات در مراحل مختلف تولید علاوه‌بر وارد کردن خسارت بسیار به تولیدات بخش کشاورزی ارزش کالاهای صادراتی را هم به حد نازلی رسانده است.
اگر امنیت غذایی را به‌عنوان پیش شرط اساسی و تعیین کننده در سلامت و آینده یک جامعه تلقی کنیم باید بپذیریم که الگو و فرهنگ غذایی جوامع به‌طور مسلم نقش مهمی را در بقای آنها ایفا می‌کند، پس داشتن برنامه یا برنامه‌هایی برای امنیت غذایی ضرورتی انکارناپذیر است.
طبیعی است در راستای برنامه‌ریزی جهت تحقق این امر باید به دنبال شناسایی و جا انداختن روش‌های مناسب آموزشی، اجرایی و مشارکتی بود که در این میان «آموزش» نقش کلیدی و بسیار مهمی را در کاهش ضایعات و افزایش کیفیت محصول ایفا می‌کند.
می‌توان به جرأت اذعان داشت که مشکل کشاورزی امروز ما تنها ناکافی بودن تولید نیست، چرا که این مشکل در واقع زمانی جلوه و نمود پیدا می‌کند که به موازات آن مشکلاتی نظیر نامناسب بودن وسایل نگهداری، ذخیره‌سازی و شیوه توزیع و حمل و نقل نامطلوب قد علم می‌کند و با توجه به ویژگی ذاتی بخش کشاورزی که برخلاف صنعت، سالانه تنها یک تا دوبار قادر به تولید هر محصولی است، ضایعات این بخش مفهوم مهمتری در اقتصاد پیدا می‌کند.
به‌راستی چرا در طول سال‌های گذشته پرداختن به موضوع ضایعات تنها محدود به سخنرانی‌ها و همایش‌ها بوده است و چرا به‌رغم تأکید 20 سال اخیر هیچ راهکار عملی برای مقابله و یا کاهش حجم بالای ضایعات در بخش کشاورزی اتخاذ نشده است؟!
آیا ذکر مصیبت و به‌عبارتی سردادن فریاد وامصیبتا در طول 2 دهه گذشته نقشی در کاهش ضایعات داشته است؟!
وقتی در وزارت جهادکشاورزی برای توسعه کمی و کیفی تولیدات زیربخش‌های مختلف دفاتر جداگانه‌ای تعبیه شده، برای ارتقای تولیدات برخی محصولات استراتژیک مجری طرح انتخاب می‌شود و بودجه‌های لازم تأمین می‌گردد، چرا یک‌بار هم به داشته‌هایمان توجه نمی‌کنیم تا با صرف بودجه، محصولی تولید نشود و بعد با ضایعات بالا شاهد هدررفت منابع کشور شویم؟!
چرا در وزارت جهادکشاورزی طرحی 10 ساله برای کاهش ضایعات محصولات کشاورزی اجرایی نمی‌شود؟
سرانجام این‌که وقتی به حق، مؤسسه‌ای علمی و تحقیقاتی به‌نام اصلاح بذر چغندرقند، ایجاد شده که نقش مهمی در تولید چغندر قند کشور در طول سال‌های گذشته برعهده داشته، چرا ساز و برگ تأسیس مؤسسه تحقیقات کاهش ضایعات کشاورزی فراهم نمی‌شود؟!
بسیار متأسف هستم که پس از گذشت حدود 20 سال باید تیتری که برای این نوشتار انتخاب می‌کنم همان تیتری باشد که در تاریخ شنبه 3 شهریور 1380 در صفحه کشاورزی و صنایع‌غذایی روزنامه ابرار اقتصادی برگزیدم، «چرا مؤسسه تحقیقات ضایعات کشاورزی تشکیل می‌شود؟»
مهندس محمدرضا جمشیدی
ثبت دیدگاه