مطلب ذیل اولین قسمت از مجموعه «آثار تشدید تحریم بر بخش کشاورزی و تدابیر پیشنهادی» است که در سال 1389 توسط مهندس حبیب رادفر، مجری سابق طرح توسعه گلخانه‌های کشور نوشته شده و به مسئولان وقت وزارت جهاد کشاورزی تحویل شده است. به‌طور حتم با مطالعه این مجموعه تعجب خواهید نمود که چگونه فردی در یک دهه پیش وضعیت فعلی بخش کشاورزی را به‌این خوبی پیش‌بینی نموده و راهکار ارائه داده است:
حربه تحریم اقتصادی به‌عنوان آخرین ابزار ظالمانه نظام‌های سرمایه‌داری برای مقابله با کشورهایی است که در چارچوب سیاست‌های ظالمانه آنها در نظام جهانی حرکت نمی‌کنند. اما تجربه و تاریخ نیز به خوبی ثابت کرده است بزرگترین دانشمندان و کارآفرینان جهان در بحران زاده شده‌اند. در واقع شرایط سخت، مولد خلاقیت‌هایی است که شاید در حالت معمول و طبیعی نیازی به آنها احساس نشده و حتی در بهترین شرایط مالی و علمی، محققان چیزی در آن مورد به ذهنشان خطور نکرده است! جرقه ایده‌های ناب و بیشترین استفاده از کمترین‌ها در لحظاتی رخ می‌دهد که اضطرار راهی جز ابداع برای زندگی باقی نمی‌گذارد. به‌طور مثال چرخ و قنات بزرگترین نوآوری و فناوری ایرانیان محسوب می‌شود که در هزاره‌های گذشته، سختی‌ها را به آسودگی مبدل کرده است. قنات نمونه بارزی از هوشمندی کشاورزان گذشته سرزمین‌مان در مهار کم‌آبی و تغییر تهدید به فرصت به شمار می‌رود. متأسفانه طی قرن اخیر، با ظهور انقلاب سبز و انقلاب صنعتی در جوامع غربی، واردات همچون لقمه‌ای سهل‌الوصول، حاضر و آماده، جای ابداع و تولید را در کشور ما گرفته بود.
آنچه که در شرایط تحریم بخش کشاورزی را می‌تواند تهدید کند مشکل عدم واردات نخواهد بود (اقتصاد ایران با پدیده تحریم بیگانه نیست و بخش عمده‌ای از سال‌های پس از انقلاب اسلامی، اقتصاد کشور همواره با فشارها و محدودیت‌های خارجی مواجه بوده است.)، بلکه دلالان و واسطه‌های داخلی خواهند بود که در فاصله بین تولید تا توزیع بی‌آنکه ارزش افزوده‌ای بر روی محصول ایجاد کنند صرفاً با استفاده از سرمایه خود در مالکیت و حاکمیت باعث بالارفتن قیمت‌ها شده و در نتیجه امکان دسترسی اقتصادی به غذا که یکی از پنج رکن مستتر در تحقق امنیت غذایی است را برای اقشار وسیعی از مردم دشوار می‌نمایند. اما تقارن زمانی قانون هدفمندسازی یارانه‌ها و قانون افزاش بهره‌وری بخش کشاورزی از یک طرف و ظرفیت‌های پیش‌بینی شده در آنها از طرف دیگر، زمینه ورود و نقش‌آفرینی کامل تشکل‌های تخصصی بخش کشاورزی را در فاصله بین تولید تا عرضه را فراهم کرده است تا بدین ترتیب ضمن اینکه ارزش افزوده در بخش کشاورزی به صاحبان اصلی آنها یعنی تولیدکنندگان منتقل می‌گردد از به مخاطره افتادن امنیت غذایی کشور در شرایط بحرانی به‌واسطه نقش مخرب دلالان و واسطه‌ها جلوگیری می‌کند. به‌عبارت دیگر با اجرای این دو قانون، جامعه به نظمی می‌رسد که در آن، منافع توده مردم و نه اقلیتی خاص در نظر گرفته می‌شود. بدین‌ترتیب است که می‌توانیم در برابر تحریم‌ها مقاومت کنیم.
چنانچه کشور با تحریم کشورهای صنعتی و سایر کشورهای همسو با آمریکا روبرو گردد، بخش کشاورزی از طریق اعمال تحریم‌های مستقیم بر واردات و صادرات محصولات کشاورزی و نهاده‌های موردنیاز بخش و از طریق کمبود ارز به منظور واردات و مشکلات صادرات و عدم همکاری مؤسسات مالی بین‌المللی در گشایش LC، تأمین مالی و بیمه نمودن تجار ایرانی می‌تواند تحت تأثیر قرار گیرد و از آنجایی‌که بخش کشاورزی چند کارکردی و دارای نقش‌های متنوع در اقتصاد ملی است لذا برخی از کارکردهای این بخش مثل جایگاه و آثار آن در اشتغال ملی، تأمین امنیت غذایی و تأمین ارز خارجی (به جهت سهم قابل توجه آن در صادرات غیرنفتی) به علت محدودیت‌های فوق ممکن است در صورت عدم اتخاذ تدابیر ویژه در اثر تحریم دچار مشکل شود.
از نگاهی دیگر در شرایط تحریم با کاهش صادرات محصولات کشاورزی در نخستین گام، کشورهای واردکننده و مصرف‌کننده محصولات کشاورزی ایران که عضو حلقه تحریم هستند نیز با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شوند و مجبور خواهند بود نیازهای خود را از سایر کشورها تأمین کنند که این موضوع افزایش قیمت جهانی را در پی خواهد داشت. به‌علاوه اینکه هزینه حمل و نقل از ایران به کشورهایی از جمله کشورهای حوزه خلیج‌فارس کمتر از سایر مناطق است بنابراین تحریم تولیدات خاص ایران نظیر زعفران، پسته، صیفی‌جات، محصولات جالیزی، خاویار، خرما و … نیز هر کدام بر نرخ بین‌المللی تأثیرات به‌سزایی می‌گذارند.
اما با نگاهی اجمالی به وضعیت حاکم بر کشور، به خوبی در می‌یابیم که حوزه کشاورزی با تأمین 94 درصد خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی، استراتژیک‌ترین و کم حاشیه‌ترین بخش در برابر تحریم‌ها بوده است می‌تواند از اطمینان مناسب و توانایی مقاومت بالایی در تأمین امنیت غذایی برخوردار باشد به شرط آنکه درایت و تفکر در تمام ارکان آن اعم، از مدیران و تولیدکنندگان به کار گرفته شود.
آثار تشدید تحریم بر تأمین نهاده‌های دام و طیور
-چالش در تأمین جوجه اجداد مرغ گوشتی و تخمگذار.
-باتوجه به اینکه بیش از 80 درصد بازار جوجه ایران فعلاً تحت پوشش نژاد راس می‌باشد احتمال بروز مشکل در شرایط تحریم وجود دارد.
-درخصوص اسپرم و مواد ژنی بدلیل اینکه پیشرفت‌های ژنتیکی در جوامع دامی بصورت روزافزون است، لذا امکان واردات یکجا و ذخیره‌سازی آن برای طولانی مدت امکان‌پذیر نیست.
-چالش در تأمین نهاده‌های خوراکی دام و طیور.
-وابستگی در نهاده‌های مصرفی طیور به میزان 80 درصد.
-وابستگی در قسمتی از جو، کنجاله سویا و ذرت مصرفی گاوداری‌ها.
-چالش در تأمین قسمتی از دارو و واکسن‌های موردنیاز دام و طیور.
-چالش در تأمین قسمتی از داروهای موردنیاز زنبورداری.
-چالش در صنعت مرغداری برای تأمین بخشی از جوجه یکروزه در مزارع مرغ مادر.
-باتوجه به واردات بخشی از دان موردنیاز (ذرت و سویا و بعضی از اقلام دیگر) در صنعت طیور، تشدید تحریم و عدم تأمین دان به میزان کافی، باعث افزایش قیمت نهاده‌ها و کاهش تولید و افزایش هزینه تمام شده تولیدت می‌شود و همچنین می‌تواند باعث کاهش ظرفیت فعال واحدهای تولیدی و نتیجه کاهش اشتغال شود.
-تلقیح مصنوعی اصل و پایه عملیات اصلاح نژادی در گاوداری‌ها است و جهت اجرای آن نیاز به اقلامی است که عمدتاً از خارج کشور تأمین می‌گردد که ترتیب اولویت آنها از نظر وابستگی به شرح ذیل است:
-95 درصد اقلام و لوازم تلقیح مصنوعی از جمله کانتینر ازت، تفنگ تلقیح و …
-اسپرم‌های خارجی پروف شده.
-هورمون‌هایی که جهت هم زمان‌سازی فحلی در گاو استفاده می‌شود.
-دستگاه‌های شیردوشی در دامداری‌های صنعتی وارداتی است و در صورت عدم ورود این دستگاه‌ها به کشور، موجب اختلال در شیردوشی دام‌ها و رکوردگیری شیر می‌شود.
-با تحریم احتمال برهم خوردن تنظیم بازار نهاده‌های دام و طیور و افزایش قیمت آنها و در نتیجه افزایش هزینه‌های تولید وجود دارد و چنانچه خشکسالی‌های اخیر نیز در این شرایط تداوم یابد کمبود شدید علوفه منتج به کشتار و حذف دامهای مولد و از بین رفتن پایه‌های نژادی و بومی دامی کشور خواهد شد.
پیشنهادات تعدیل و کاهش آثار تشدید تحریم بر تأمین نهاده‌های دام و طیور
-حذف سریع تعرفه مربوط به واردات نهاده‌های خوراکی دام و سپس وارد و ذخیره‌سازی به میزان موردنیاز.
-برنامه‌ریزی جهت افزایش تولید ذرت و سویا از طریق اعمال سیاست‌های الگوی کشت.
-حمایت از توسعه طیور بومی جهت تأمین بخشی از تخم‌مرغ موردنیاز کشور.
-فراهم نمودن تسهیلات ویژه برای تشکل‌ها و تعاونی‌ها و شرکت‌های واردکننده و موادژنی جهت واردات و ذخیره‌سازی بعضی از ژن‌های برتر دنیا.
-بهسازی و تجهیز مراکز تولید اسپرم در داخل کشور (به این ترتیب برای یک مدت کوتاه امکان تأمین بخشی از مواد ژنی موردنیاز کشور فراهم خواهد شد.)
-با توجه به افزایش قیمت جهانی جو و نیاز کشور به این محصول در زیر بخش دام و طیور باید برنامه‌ریزی لازم جهت افزایش سطح کشت تولید این محصول و سایر نباتات علوفه‌ای صورت پذیرد.
-اختصاص یارانه نهاده‌های دامی برای تولیدکنندگان دام و طیور.
-برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری لازم برای ورود تکنولوژی تولید لاینهای مرغ اجداد و سایر نژادهای دام و طیور موردنیاز مراکز اصلاح نژاد کشور توسط سازمان تحقیقات و ترویج کشاورزی.
-برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری لازم برای ورود تکنولوژی تولید مواد مؤثر دارو و واکسن‌های دام، طیور، آبزیان و زنبور عسل توسط مؤسسه تولید سرم و واکسن رازی یا مؤسسات مربوط دیگر.
-برنامه‌ریزی لازم برای خودکفایی در نهادهای موردنیاز صنعت دام و طیور کشور.
-بهره‌وری بیشتر در بخش کشاورزی و صرفه‌جویی در مصرف نهاده‌های کشاورزی.
-پرورش دام‌هایی که نیاز به جیره غذایی اختصاصی ندارند جهت تولید شیر و گوشت قرمز مثل پرورش بز گوشتی و شیری.
-برنامه‌ریزی جهت کاهش مصرف گوشت قرمز یا توجه به مضرات آن و وابستگی تولید آن به نهاده‌های وارداتی.
-برای تعدیل بحران احتمالی در بازار جوجه می‌توان ظرفیت تولید جوجه مادر مرکز لاین بابل کنار را تا بیش از یک میلیون قطعه افزایش داد.
-برای تعدیل بحران احتمالی در تأمین دان ضمن تزریق تسهیلات جهت خرید و ذخیره‌سازی آن توسط تشکل‌های تخصصی مرتبط از طریق منابع داخلی و خارجی، پیشنهاد می‌گردد با مشوق‌های لازم سطح زیرکشت ذرت و سویا را در استان‌هایی که قابلیت لازم را دارند افزایش داد.
-پیشنهاد می‌گردد به‌دلیل استفاده از علوفه خشبی جهت تغذیه دام، توسعه سیلاژ در داخل پلاستیک از طریق تهیه دستگاه فشرده‌ساز و با تخصیص اعتبارات بلاعوض و یا تأمین تسهیلات کم بهره صورت پذیرد.
-قبل از بحران ناشی از تحریم می‌توان با فعال کردن مراکز تولید واکسن و سرم‌سازی جهت تولید نیاز کشور اقدام نمود همچنین در اسرع وقت جهت خرید و ذخیره‌سازی مقداری از داروهای وارداتی مانند ضدکنه که ممکن است صنعت پرورش عسل را دچار مشکل نماید اقدامات لازم را انجام داد.
-فراهم نمودن زمینه توسعه صنایع مادر، کارخانجات و مؤسسات تولید نهادهای کشاورزی.
-پیش‌بینی دامهای جایگزین جهت جلوگیری از اثر سوء بر پایداری تولید.
-اتخاذ تمهیدات لازم و تأمین تسهیلات و بکارگیری توان بازرگانان بخش خصوصی فعال در امر واردات جهت تهیه و ذخیره‌سازی نهاده‌های دامی موردنیاز.
-تسهیل در امر واردات کالاهایی که احتمال تحریم آنها می‌رود.
-با تشکیل کارگروه ویژه در وزارت جهاد کشاورزی با حضور دستگاه‌های ذیربط، تمهیدات حمایتی لازم برای اجرای الگوی کشت و تولید محصولات اساسی موردنیاز کشور در مناطق مستعد مثل ذرت، سویا و یونجه اتخاذ گردد تا ضمن کاهش وابستگی به واردات، تولیدکنندگان این محصولات مورد حمایت ویژه قرار گیرند.
-اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌های ارتباط جمعی مبنی بر صرفه‌جویی و بهینه‌سازی در مصرف نهاده‌هایی که تولید آنها در کشور به حد خودکفایی نرسیده است.
-برنامه‌ریزی و تلاش در جهت افزایش تولید دارو و واکسن.
-اتخاذ تدابیری جهت دستیابی به فن‌آوری‌های تولید لوازم و تجهیزات تلقیح مصنوعی، دستگاه شیردوش، دستگاه‌های آنالیز شیر و غیره.
-تلاش در جهت اصلاح نژاد و اصلاح مدیریت پرورش.
-باتوجه به وجود مراکز اسپرم‌گیری از دامهای نر به میزان کافی در کشور، لازم است ذخیره‌سازی اسپرم و مواد هورمونی در دستور کار این مراکز قرار گیرد.
-تأمین نقدینگی تشکل‌های دامی و دامداران جهت خرید و ذخیره‌سازی علوفه در ابتدای فصل برداشت.
-جلوگیری از بروز ضایعات و هدررفتن علوفه در زمان برداشت و نگهداری در سیلوها.
-استفاده بهینه از پسماندها، ضایعات و محصولات فرعی کشاورزی جهت استفاده در تغذیه دام و بهبود مدیریت تغذیه در واحدها.
-ایجاد امنیت و تثبیت قیمت نهاده‌های کشاورزی.
-به کارگیری تکنولوژی نوین در جهت اصلاح الگوی مصرف نهاده‌ها.
-بکارگیری نخبگان علوم بیوتکنولوژی در جهت اشتغال در بخش خصوصی به صورت بورس برای ساخت مکمل‌های غذایی موردنیاز بخش دام و طیور.
-سرمایه‌گذاری بیشتر در زمینه تولیدات دام و طیور که وابستگی کمتری به واردات دارند.
-توسعه برنامه‌های آموزشی در زمینه ترویج و روش‌های پربازده و اصول صحیح نگهداری دام‌ها.
-ایجاد و ساخت واحدها و سیلوهای ذخیره مطمئن به منظور ذخیره‌سازی محصولات و نهاده‌های تولیدی و مصرفی بخش کشاورزی.
-استفاده از ظرفیت بالای مؤسسه تحقیقات رازی در تأمین داروهای جایگزین وارداتی.
-تقویت و حفظ مراتع جهت پروار دامهای سبک.
-گسترش فعالیت خط لاین نژاد آرین و مرغ اجداد جهت تولید جوجه یکروزه و عدم وابستگی به واردات جوجه یکروزه موردنیاز واحدهای گوشتی کشور.
-آموزش استفاده بهینه از نهاده‌ها و کاهش مصرف بی‌رویه بعضی از نهاده‌ها.
-ایجاد زمینه‌های تشویق و ترغیب سرمایه‌گذاران در بخش تولید مواد اولیه برای ساخت دارو و همچنین ترغیب و ایجاد تمهیدات لازم مؤسسه واکسن و سرم‌سازی رازی برای تولیدات دارو و واکسن‌های موردنیاز.
-فعال نمودن تولیدکنندگان داخلی بذور وارداتی و سبزی و صیفی (ذرت و چغندرقند و اسپان قارچ) و بخصوص گلخانه‌ای.
-توسعه پرورش طیور بومی و سایر ماکیان با عنایت به مقاومت نسبی آنان در جهت عدم وابستگی به نهاده‌های وارداتی.
-انعقاد قراردادهای طولانی مدت درخصوص تضمین تحویل جوجه اجداد، گوشتی و تخمگذار.
-اختصاص تنخواه جهت تشویق دامداران و مرغداران به ذخیره‌سازی نهاده‌های موردنیاز.
-ذخیره‌سازی برخی از نهاده‌های بخش کشاورزی و دامی باتوجه به ظرفیت‌های ذخیره‌سازی در سطح کشور و استفاده از فضای انباری کلیه دستگاه‌های دولتی در سراسر کشور.
-در صورت تدارک خوراک دام، تأمین گوشت موردنیاز کشور از طریق تولیدات داخلی امکان‌پذیر است.
-برنامه‌ریزی میان مدت برای افزایش تولید و خودکفایی در محصولات مهم.
-امکان تولید و تأمین تخم‌مرغ SPF موردنیاز کشور وجود دارد لذا لازم است اعتبارات موردنیاز آن هرچه سریع‌تر تخصیص یابد.
-با تخصیص اعتبارات لازم جهت توسعه تحقیقات مرغ لاین آرین مشکل تأمین مرغ اجداد مرتفع می‌شود.
-با تخصیص اعتبارات لازم تولید کیت‌های تشخیصی برای تمامی بیماری‌های دام، طیور و آبزیان امکان‌پذیر خواهد شد.
-با تخصیص اعتبارات لازم تولید و تأمین واکسن گامبرو امکان‌پذیر خواهد شد.
-با تخصیص اعتبارات لازم تولید واکسن آنفلوآنزای طیور در داخل کشور قابل انجام است.
ثبت دیدگاه