به گزارش داغ (دیده‌بان امنیت غذایی)، مسعود لطیفیان، با بیان اینکه تغییر در اقلیم ایران از جمله افزایش دما، کاهش بارش، افزایش رفتارهای حدی جوی و اقلیمی، موجب خشکسالی‌های فراگیر، گرد و غبار، سیل‌های مهیب، افزایش نیاز آبی محصولات کشاورزی و کاهش منابع آب در کشور شده است، اظهار کرد: چنین شرایطی پیامدهای ناگوار اقتصادی اجتماعی را به‌دنبال داشته و منجر به کاهش شدید رشد اقتصادی کشور می‌شود که نیازمند اتخاذ روش‌های سازگاری با آن است.
سیل و خشکسالی؛ موثر بر افزایش جمعیت عوامل خسارت‌زای کشاورزی
وی ادامه داد: تغییرات اقلیمی و حوادث زیست محیطی که به صورت ناگهانی در شرایط زمانی و مکانی بوجود می‌آیند، به‌طور قابل توجهی باعث تغییرات در شرایط زیستگاه‌ها و توزیع منابع موردنیاز آفات و امراض گیاهی می‌شوند. تغییرات شدید ناشی نظیر سیل و خشکسالی از جمله مهمترین عوامل مؤثر بر افزایش جمعیت عوامل خسارت‌زای مستعد و مهاجم برای سیستم‌های کشاورزی است. جمعیت علف‌های هرز، آفات و بیماری‌های گیاهی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بعد از حوادث طبیعی نظیر سیل و خشکی تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
لطیفیان اظهار کرد: برخی گونه‌ها استراتژیک زندگی خود را به‌گونه‌ای تغییر می‌دهند که به سازگاری بیشتر آنها در مقابل حوادث زیست محیطی منجر می‌شود. پاسخ این‌گونه از عوامل در مقابل تغییرات محیطی به صورتی است که ارتباط خود با دیگر گونه‌های فعال در زیستگاه را برای بهره‌برداری مناسب از انرژی و مواد غذایی تغییر می‌دهند.
اثرات فعالیت‌های صنعتی و انسانی بر تغییرات جمعیتی عوامل خسارت‌زا
معاون کنترل آفات سازمان حفظ نباتات کشور اضافه کرد: علاوه‌بر حوادث محیطی، اختلالات زیست محیطی ناشی از فعالیت صنعتی و انسانی که اغلب تغییرات جدی در اکوسیستم ایجاد می‌کنند، بر تغییرات جمعیت عوامل خسارت‌زای گیاهی مؤثر است. به‌طور خاص، طغیان برخی آفات گیاه‌خوار و ناقل بیماری‌های گیاهی اغلب تحت تأثیر شیوه‌های مدیریت زراعی به‌ویژه برداشت، جایگزینی گونه‌های گیاهی و غیره است که شرایط مطلوب برای آنها را ایجاد می‌کنند. این شرایط باعث انقراض گونه‌های حساس نظیر دشمنان طبیعی و گرده‌افشان‌ها شده و محیط زیست را برای فعالیت آفات فراهم می‌کند.
به گفته وی اثرات آلاینده‌های انسانی و صنعتی در جمعیت علف‌های هرز، آفات و بیماری‌های گیاهی به توانایی آنها برای تحمل مواد سمی بستگی دارد. از طرفی اثرات حوادث آب و هوایی به جمعیت عوامل خسارت‌زا به نوع، شدت، فرکانس و وسعت حادثه بستگی دارد. بررسی یک سلسله حوادث در محیط زیست شبیه یک پازل تکه تکه است که اثرات آنها در تغییرات جمعیت عوامل خسارت‌زای گیاهی بسته به سابقه حوادث متفاوت است.
لطیفیان تصریح کرد: جاری شدن سیل و خشکسالی وسیع طی سال‌های اخیر و روند کلی خشک شدن آب‌های سطحی کشور می‌تواند حوادث ناگواری در شدت خسارت‌زایی علف‌های هرز، آفات و بیماری‌های گیاهی ایجاد کنند. این حوادث توالی خاصی از تغییرات زیست محیطی را ایجاد کرده‌اند که بر گونه‌های عوامل خسارت‌زای گیاهی در کشور تأثیر فراوان خواهد گذاشت.
تنش خشکی، آفات نخل خرما را بیشتر می‌کند
این مقام مسئول در سازمان حفظ نباتات در ادامه گفت: طوفان‌های شدید و گرد و غبار همراه با تنش‌های کم آبی به‌خصوص در مناطق گرمسیری کشور (نظیر استان‌های سیستان و بلوچستان و خوزستان) باعث بیرون راندن جمعیت عوامل کنترل طبیعی از منطقه و آسیب به جمعیت آنها می‌شوند. این شرایط تعیین‌کننده طرز پراکندگی و میزان رشد و نمو آفات محصولات اساسی نظیر نخل خرما است. تنش خشکی باعث شدت خسارت برخی آفات نظیر کنه تارتن و آفات چوب‌خوار خرما می‌شود.
معاون کنترل آفات سازمان حفظ نباتات کشور بیان کرد: از طرف دیگر جاری شدن سیل باعث رانش خاک و رسوب مجدد آن و موجب دفن موجودات مرتبط با چرخه زندگی آفات گیاهی می‌شود. آتش‌سوزی و تحمیل درجه حرارت‌های فوق‌العاده بالا در مناطق جنگلی نظیر منطقه زاگرس جمعیت آفات گیاهی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. نکته مهم این است که طغیان جمعیت آفات اغلب پس از انواع حوادث زیست محیطی اتفاق می‌افتد. زیرا موجودات زنده و غیر زنده محیط زیست در اثر حادثه تحت تأثیر قرار می‌گیرند به‌گونه‌ای که شرایط را برای برخی از آفات گیاهی در مناطق وسیعی مستعد می‌سازند. اگر چه چنین طغیان‌هایی اغلب در نتیجه فراهم شدن شرایط تغذیه‌ای مساعدتر برای گونه‌های آفات گیاه‌خوار باقی مانده ممکن می‌شود. اما اثرات متقابل معنی‌داری نیز بین طغیان آفات و عوامل فیزیکی محیط در نتیجه تغییرات زیست محیطی وجود دارد.
بارش بیش از حد باران اثرات منفی بر جمعیت آفات دارد
وی با اشاره به اینکه اگر چه بارش باران باعث افزایش آب در دسترس می‌شود و یا در هنگام آتش‌سوزی درجه حرارت را تعدیل می‌کنند. اما بارش بیش از حد و بروز سیل دارای اثرات منفی بر جمعیت آفات دارد، افزود: طغیان ملخ در برخی مناطق جهان به حوادثی نظیر سیل و خشکسالی ارتباط داده شده است. سابقه ۱۰۰۰ ساله طغیان ملخ در چین نشان می‌دهد که تخریب زیستگاه ملخ در دشت‌های سیلابی منطقه و نبود پوشش گیاهی کافی و مناطق تخم‌گذاری در طول سال‌های خشکسالی و سال‌های پس از بروز سیل‌های شدید، علل طغیان ملخ‌ها بوده است. این اطلاعات در بهبود پیش‌بینی طغیان آفات در شرایط بروز حوادث زیست محیطی به منظور مدیریت منابع و خدمات اکولوژی ضروری است. اما واضح است که این اطلاعات کافی نبوده و تحقیقات بیشتری در این زمینه در رابطه با آفات گیاهی کشورمان موردنیاز است.
لطیفیان با بیان اینکه سازگاری با تغییرات اقلیمی به‌عنوان یک اصل اساسی برای اجرای استراتژی‌های مدیریت ریسک و کاهش خطر بالقوه اثرات تغییرات آب و هوایی در مدیریت حفظ نباتات کشور است، گفت: توسعه ظرفیت سازگاری سیستم های مدیریت کنترل آفات با شرایط تغییرات اقلیمی به‌عوامل مختلف بیولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی بستگی دارد. توانایی انطباق سیستم‌های تولید محصولات استراتژیک و مهم از نظر امنیت غذایی کشور با روش‌های کنترل آفات در شرایط تغییرات اقلیمی نیازمند سرمایه‌گذاری مالی ویژه است.
اهمیت افزایش توانایی انطباق سریع با تغییرات آب و هوایی
وی در ادامه افزود: با تغییر اقلیم همزمان در تجارت جهانی تغییر بوجود می‌آید و در بسیاری از موارد نمی‌توان برای حفظ امنیت غذایی به واردات متکی بود. بنابراین افزایش توانایی انطباق سریع با تغییرات آب و هوایی برای حفظ امنیت غذایی با تکیه بر تولید داخلی از اهمیت بیشتری برخوردار است. از جمله این استراتژی‌های انطابقی می‌توان به مواردی نظیر اصلاح روش‌های کنترل آفات (IPM)، نظارت بر اقلیم و جمعیت آفات و استفاده از ابزارهای پیش‌بینی و مدل‌سازی برای واکنش سریع و به موقع در مقابل خسارت آفات اشاره کرد.
ارائه راهکار
معاون کنترل آفات سازمان حفظ نباتات کشور در پایان به ارائه راه کار برای مقابله با تنش خشکسالی اشاره کرد و گفت: پهنه‌بندی خطر ریسک و آسیب‌پذیری عوامل خسارت‌زای گیاهی براساس اقلیم‌های مختلف کشاورزی و فنولوژی محصول، تهیه مدل‌های پیش‌آگاهی عوامل خسارت‌زای گیاهی، توسعه و بهره‌برداری مؤثر از سامانه‌های یکپارچه پایش، پیش آگاهی مبتنی بر دانش و فناوری روزآمد، حمایت در مدیریت علف‌های هرز در محصولات استراتژیک زراعی، حمایت در مدیریت عوامل خسارت‌زای گیاهی محصولات سبزی و جالیز گلخانه‌ای با اولویت روش‌های بیولوژیک، مدیریت تلفیقی آفات چوب‌خوار خرما، اجرای عملیات کنترل بیولوژیک در محیط‌های گلخانه‌ای که کمتر از مشکل خشکی آسیب‌پذیر هستند، مدیریت کنترل سن غلات و آفات همگانی (مگس زیتون و مگس میوه مدیترانه‌ایی)، مدیریت کنترل ملخ‌های بومی و صحرایی و مدیریت کنترل جوندگان مضر کشاورزی از جمله مهمترین اقداماتی است که می‌توان برای مقابله با خشکسالی در پیش گرفت.
ثبت دیدگاه