ضرورتهای احیاء و اصلاح مراتع کشور و اثر آن در افزایش بهرهوری کشاورزی
مراتع از مهمترین و با ارزشترین منابع طبیعی تجدید شونده کشور میباشند که نقش بسیار زیادی در حفاظت خاک و آب، تولید گوشت و مواد لبنی، محصولات فرعی و نیز پایداری محیط زیست دارند. با احتساب ارزش افزوده علوفه پس از تبدیل به فرآوردههای دامی و ایجاد مشاغل مرتبط با آن، جایگاه مراتع در اقتصاد ملی بیشتر آشکار میشود. نقش مراتع در حفاظت خاک و آب، تولید محصولات فرعی، تلطیف هوا و پایداری اکوسیستم و محیط زیست ارزش بسیار زیادی به مراتع داده است. بنابراین توجه به مراتع و استفادههای چندگانه آن با حفاظت و حمایت از آن و بهرهبرداری صحیح، انجام عملیات اصلاح و احیاء امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.
متاسفانه به دلایل متعدد در چند دهه اخیر به طور فزایندهای مراتع کشور در معرض تخریب و نابودی قرار گرفتهاند. این تخریب در بسیاری از موارد، بیش از آنکه معلول عوامل طبیعی باشد، معلول عملکرد غیرمعقول و غیرعلمی انسانها بوده است. به همین دلیل استفاده صحیح و توأم با عملیات اصلاح و احیای آنها میتواند نقش مهمی در حفظ پایدار منابع آب و خاک و تأمین نیازمندیهای کشور در زمینه فرآوردههای پروتئینی داشته باشد.
فرسایش یک تخریب جدی برای زمین محسوب میشود و نزدیک به ۴۰ درصد اراضی زارعی جهان را تهدید میکند. حفاظت خاک به عنوان گزینه بازدارنده فرسایش، در راستای کاهش هزینههای فرسایش و افزایش بهرهوری کشاورزی از اهمیت خاصی برخورداراست. در ایران، مراتع بیشترین گستردگی را در میان اکوسیستمهای طبیعی دیگر دارند. واقعیت این است که بیشتر مناطق مرتعی کشور به علت مدیریت و بهره برداری نادرست در گذشته و حال، با تغییر در وضعیت و گرایش پوشش گیاهی و تخریب خاک مواجه بوده که کاهش تولید علوفه و تولیدات دامی را در پی دارد. جلوگیری از تخریب بیشتر این اکوسیستمهای با ارزش و تلاش جهت احیاء مراتع تخریب یافته، بخش مهمی از فعالیتهای مدیران مرتع میباشد.
احیا مراتع در حفاظت و حاصلخیزی خاک نقش بهسزایی دارد به گونهای که هر چه روشهای احیاء مراتع صحیحتر و درختان بیشتری بصورت روشهای احیایی اعم از کپهکاری، نهالکاری و بذرپاشی کشت شوند، خاک حاصلخیزتر گشته و در نتیجه تولید بیشتری را شاهد هستیم.
انتخاب روش مناسب به منظور اصلاح مراتع، با توجه به درنظر گرفتن عوامل و معیارهای متعدد دشوار است. هدف اصلی اجرای عملیات اصلاح مرتع دستیابی به جامعه گیاهی ویژهای است که گیاهان آن تولید قابل ملاحظهای داشته، برای دام مغذی بوده، نسبت به چرا حالت ارتجاعی داشته است و سطح خاک را از فرسایش آبی و بادی حفظ کند. یکی از ضرورتهای احیا و اصلاح مراتع کشور، تأمین نهاده بذر است و بدین منظور سالانه به طور میانگین به بیش از ۵۰۰ تن بذر نیاز است.
در پایان شایان ذکر است که احیا و اصلاح مراتع از اهمیت ویژهای برخوردار است زیرا در اشتغال روستاییان و جلوگیری از مهاجرت آنها، نقش ویژهای دارد و وزارت جهاد کشاورزی با ارائه برنامههای دقیق و راهبردی در این راستا میتواند راهگشا بوده و نقش مهمی را برعهده داشته باشد.
