کاربرد و اهمیت بسیار زیاد ضایعات کشاورزی
در سطح جهان، ضایعات کشاورزی زیادی بهصورت روزانه، برای برآورده کردن نیازهای روزافزون جمعیت در حال رشد، تولید میشوند. مدیریت محدود و یا نادرست آن، نیاز فوری به طراحی استراتژیهایی برای استفاده و ارزش گذاری به موقع آنها، برای پایداری کشاورزی و امنیت انسانی -غذایی و سلامت ایجاد کرده است. این ضایعات از منابع مختلفی از قبیل بقایای پرورش دام، آبزیان، محصولات و صنایع کشاورزی ایجاد میشوند.
زیست توده یا بیوماس یک ماده آلی تجدیدپذیر است که از گیاهان و بقایای زائد حیوانات تهیه میشود. زیست توده از زمان شروع سوزاندن چوب برای پختن غذا و گرم نگه داشتن آن مورد استفاده قرار گرفته است. چوب امروزه همچنان بزرگترین منبع انرژی زیست توده است. منابع دیگر آن محصولات غذایی، گیاهان علفی و چوبی، بقایای حاصل از کشاورزی یا جنگلداری، جلبکهای نفتی و اجزاء آلی پسماندهای شهری و صنعتی را شامل میشود. حتی بخارات حاصل از محلهای دفن زباله میتوانند به عنوان منبع انرژی حاصل از زیست توده استفاده شوند.
زیست توده بزرگترین منبع کل انرژی مصرفی سالانه ایالات متحده تا اواسط دهه ۱۸۰۰ بوده است و همچنین سوخت مهمی در بسیاری از کشورها به ویژه برای پخت و پز و گرمایش در کشورهای در حال توسعه میباشد. استفاده از این سوختها برای حمل و نقل و تولید برق در بسیاری از کشورهای پیشرفته به عنوان وسیلهای برای جلوگیری از انتشار دی اکسید کربن در اثر استفاده از سوختهای فسیلی، در حال افزایش است. زیست توده در ایران نیز مورد استفاده قرار میگیرد و نیروگاه زیست توده تهران برای تبدیل مواد زائد به سوخت فعالیت میکند.
با توجه بـه محدودیت بارندگی و منابع آب در اکثر مناطق کشور، کمبود علوفه و فقر مراتع از مهمترین عوامل بازدارنده در توسعه دامپروری محسوب میگردد. این در حالی است که تقاضا برای فرآوردههای دامی در کشور رو به افزایش است. در راستای پاسخگویی بـه چنین تقاضایی، نیاز بـه توسعه بخش دامپروری در کشور وجود دارد و طی دهههای اخیر نیـز چنین روندی در پیش گرفته شـده اسـت. بـه همین دلیل، نیاز به منابع خوراک دام در کشور نیز رو بـه افزایش است که بخشی از آن از طریق واردات تأمین میشود. بنـابراین چاره اندیشی در راستای تأمین کمی و کیفی منابع خوراک دام مـورد نیاز در کشور امری ضروری میباشد که استفاده بهینه از منابع موجود، به ویژه پسماندهای کشاورزی، در اولویت اول قرار دارد.
سالانه حجم انبوهی از بقایای کشاورزی در کشور تولید میشود که میتواند بخش قابل توجهی از خوراک دامها را تأمین کند. طی دو دهـه اخیر در زمینه شناسایی، فرآوری و بهبود ارزش غذایی پسماندهای کشاورزی و کاربرد آنها در تغذیه دام پژوهشهای زیادی انجام گرفته اسـت که از آن جمله میتوان به صنایع تبدیلی میوهها، صیفی و سبزی و غلات، پسماندهای کارخانجات نیشکر و غیره اشاره نمود.
بطور نمونه از اقداماتی که در این راستا انجام گرفته فرآوری و استفاده از پسماندهای باغات موز است. با توجه به این که بیش از ۶۰ درصد گیاه موز را پسماند تشکیل میدهد و هر ساله حدود نیم میلیون تن پسماند و دورریز ناشی از هرس شاخ و برگ بیش از ۷ هزار هکتار باغات موز در استان سیستان و بلوچستان انجام میشود که منابع غنی از پتاسیم و منیزیم و نیز پروتئین، چربی و ویتامینها میباشند. بدین منظور مطالعاتی توسط وزارت جهاد کشاورزی در این رابطه صورت گرفته تا با اجرای برنامههای فازبندی تحقیقاتی و عملیاتی، این مهم در تغذیه دامها محقق شود.
استفاده از پسماند و زیستتوده برای تأمین خوراک دام، ضمن ایجاد منبع پایدار تغذیه در صنعت دامپروری و ایجاد اشتغال پایدار و ارزش افزوده، موجب کاهش حجم پسماندهای مخاطرهآمیز برای محیط زیست و حاشیه دریا و نیز کاهش عوامل میکروبی و بیماریزا و آفات قابل رشد و تکثیر در پسماندها در اطراف باغات خواهد شد.ر
