اهدای جایزه صلح نوبل همیشه سمبولیک بوده و حاوی پیامی آشکار به جهانیان است تا اصلی‌ترین بحران‌های پیش روی صلح و ثبات جهانی و اهمیت راهبردی آنرا گوشزد کند. تصمیمات این کمیته در معرفی چهره‌های منتخب جایزه صلح نوبل همواره با انتقاداتی روبرو بوده است، اما انتخاب اخیر بیشتر به یک زنگ خطر جدی به جهانیان تشبیه شده است.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دیده‌بان امنیت غذایی، کمیته صلح نوبل در نروژ روز جمعه ۱۸ مهر، برنامه جهانی غذا (WFP) وابسته به سازمان ملل را به‌عنوان برنده جایزه صلح نوبل سال ۲۰۲۰ به جهانیان معرفی کرد. به‌گفته سخنگوی کمیته، این جایزه به خاطر تقدیر از تلاش‌های این سازمان برای مبارزه با گرسنگی و کمک به امنیت غذایی به این سازمان اهدا شده است.
برای دریافت جایزه صلح نوبل امسال ۲۱۱ شخص و ۱۰۷ سازمان نامزد بودند. توجه به امنیت غذایی و انتخاب این سازمان از بین صدها فرد و سازمان معتبر جهانی نشان‌دهنده حساسیت و اهمیت روبه تزاید مقوله امنیت غذایی در جهان است. امنیت غذایی چه اهمیتی دارد؟ کرونا تا چه اندازه این مسئله را تشدید کرده است؟
همانطور که انتظار می‌رفت این انتخاب نه تنها تقدیر از یک سازمان بین‌المللی، بلکه تأکید بر اهمیت حیاتی و روزافزون امنیت غذایی است که هم‌اکنون و بیش از هر وقت در سطح جهانی به‌طور جدی در مخاطره قرار گرفته است. از یکسو اوج گرفتن بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ و از سوی دیگر فزونی یافتن منازعات منطقه‌ای و جهانی و تغییر اقلیم به‌صورت جدی امنیت غذایی و حیات جمعیت کثیری از مردم جهان را مورد تهدید قرار داده است.
به‌همین دلیل رئیس کمیته صلح نوبل هنگام اعلام برنده این جایزه گفت: «با اعطای این جایزه امسال کمیته آرزو دارد که توجه جهان را به میلیون‌ها تن که یا در معرض تهدید گرسنگی قرار دارند یا از آن رنج می‌برند، جلب کند.» او خاطر نشان ساخت که «برنامه غذایی جهان نقش اساسی در همکاری‌های چند‌جانبه در تأمین امنیت غذایی به‌عنوان ابزاری برای صلح دارد.»
مأموریت اصلی «برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد» ارائه کمک‌های غذایی به مناطق بحران‌زده جهان است. این سازمان با بیش از هجده هزار نفر پرسنل و تجهیزات پیشرفته خود سال‌هاست که کمک‌های بشر‌دوستانه خود را به مردمی که در معرض بحران‌های طبیعی، انسانی و جنگ قرار دارد می‌رساند. اما آنچه در صحنه عمل به‌وقوع پیوسته و واقعیاتی که حال تکوین است نشانگر شکاف فاحش بین دامنه نیاز و قدرت تأمین این سازمان است.
در سال ۲۰۱۹، بالغ بر ۱۳۵ میلیون نفر از گرسنگی حاد رنج می‌بردند، این آمار بالاترین میزان نسبت به سال‌های قبل بوده و روند افزایشی چشمگیر آن ناشی از جنگ و تغییر اقلیم در جهان بوده است اما از ابتدای سال میلادی کنونی این روند، با شیوع عالم‌گیر کرونا با شرایطی بسیار خطرناک مواجه شده به‌نحوی‌که دو گزارش جهانی که اخیراً منتشر شده (SOFI &FAO/OECD) وضعیت بسیار وخیمی را برای امنیت غذایی تا پایان سال‌جاری و در سطح جهان پیش‌بینی کرده‌اند.
این در حالی است که کمک‌های مالی موردنیاز این سازمان که عمدتاً از سوی کشورهای OECD تأمین می‌شود، با محدودیت‌های جدی روبرو شده است به‌نحوی‌که این سازمان مجبور به کاهش ده درصدی بودجه خود در سال‌جاری مالی شده است. از سوی دیگر محدودیت‌های ناشی از شیوع بیماری کرونا نیز بر سرعت عمل و میزان دسترسی این سازمان به گرسنگان تأثیر سوء گذاشته است. به‌طور مثال، به‌دلیل تعطیلی مدارس، میلیون‌ها کودک در کشورهای فقیر که از طریق تغذیه مدارس تحت پوشش قرار می‌گرفتند، ماه‌ها از این خدمات بی‌بهره ماندند.
هر چند این سازمان در سال گذشته میلادی برای رفع گرسنگی به بیش از ۱۰۰ میلیون نفر در ۸۸ کشور جهان کمک کرده است، اما افزایش روبه تزاید و سرسام‌آور گرسنگان از یکسو، کاهش منابع مالی بین‌المللی از سوی دیگر و همچنین رکود فعالیت‌ها و محدودیت دسترسی به گرسنگان، افق ترسناکی را در سطح جهان به تصویر می‌کشد.
به‌همین دلیل سخنگوی کمیته جوایز نوبل در نروژ از دولت‌ها خواست که در راستای فراهم‌آوری منابع مالی برنامه جهانی غذا و سایر سازمان‌های امدادی کمک کنند، تا به مشکلات افرادی که در معرض گرسنگی جدی قرار دارند، رسیدگی شود.
اهمیت امنیت غذایی در اسناد دیگر
گزارش سالانه فائو تحت عنوان «وضعیت امنیت غذایی و تغذیه در جهان» موسوم به SOFI در سال ۲۰۲۰ که به‌طور مشترک با سایر آژانس‌های وابسته به سازمان ملل متحد از جمله برنامه جهانی غذا (WFP)، صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی (IFAD)، صندوق بین‌المللی اضطراری کودکان سازمان ملل (UNICEF) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) تهیه شده است، در رویداد ویژه گردهمایی سیاسی سطح عالی، شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد (ECOSOC) در نیویورک در تاریخ ۱۳ جولای ۲۰۲۰ رسماً معرفی شد.
این گزارش با ارائه اطلاعات به‌روز وضعیت غذا و تغذیه در جهان، امکان تخمین دقیق‌تر از شمار گرسنگان و سمت‌و‌سوی تحولات جهانی را فراهم آورده و اطلاعات جدیدی مربوط به گرسنگی، سوءتغذیه در جهان و روند تحول آن را ارائه و بر آن مبنا پیش‌بینی و توصیه‌های خود را ارائه می‌کند. در گزارش سال‌جاری (۲۰۲۰) زنگ خطر جدی برای بشریت و رهبران جهانی به صدا در‌آمده است. این گزارش با اشاره به ده‌ها میلیون نفر که در پنج سال گذشته به تعداد افراد گرسنه و دچار سوءتغذیه مزمن افزوده شده‌اند، نشان می‌دهد که شمار گرسنگان و افراد مبتلا به سوءتغذیه و فقر مزمن غذایی در جهان کماکان در حال افزایش است و این روند با شرایط موجود به‌ویژه با ظهور کووید-۱۹ تسریع خواهد شد.
بنا بر این گزارش، وضعیت مقایسه‌ای امنیت غذایی در قاره‌های جهان به این نحو است که قاره آسیا بیشترین تعداد افراد فقیر را در خود جای داده است (۳۸۱ میلیون)، آفریقا هرچند در رتبه دوم بعد از آسیا (۲۵۰ میلیون) قرار دارد اما بیشترین شتاب در افزایش فقرا را داشته و آینده مبهمی در پیش‌رو خواهد داشت. طبق روندهای فعلی، تا سال ۲۰۳۰، بیش از نیمی از گرسنگان مزمن در جهان در آفریقا زندگی می‌کنند. آمریکای لاتین و کارائیب (۴۸ میلیون) بعد از آفریقا قرار گرفته‌اند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که جهان برای محو گرسنگی تا سال ۲۰۳۰ در مسیر پیش‌بینی‌شده و روند مطلوب حرکت نمی‌کند و با وجود بعضی پیشرفت‌ها، اکثر شاخص‌ها در دستیابی به اهداف تغذیه‌ای جهانی (SDG2) نا‌امید‌کننده است.
امنیت غذایی و کیفیت تغذیه، در بین آسیب‌پذیرترین گروه‌های جمعیتی به‌دلیل بیماری همه‌گیر کووید-۱۹ و تأثیرات منفی آن که در ابعاد اقتصادی و اجتماعی، تشدید خواهد شد، اثرات بسیار مخربی بر دستاوردهای مبارزه با گرسنگی در سه دهه گذشته خواهد داشت. ارزیابی اولیه مبتنی بر این گزارش حاکی از آن است که بیماری همه‌گیر کووید -۱۹ متناسب با تأثیر بر وضعیت رشد اقتصادی، می‌تواند بین ۸۳ تا ۱۳۲ میلیون نفر دیگر را تا سال ۲۰۲۰ به دام گرسنگی بکشاند.
برآوردهای فعلی مبتنی بر گزارش نشان می‌دهد نزدیک به ۶۹۰ میلیون نفر یا ۸.۹ درصد از جمعیت جهان-با افزایش ۱۰ میلیون نفر در یک سال و نزدیک به ۶۰ میلیون در پنج سال-به‌شمار گرسنگان در جهان افزوده شده است. تعداد مبتلایان به ناامنی شدید غذایی نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۹، نزدیک به ۷۵۰ میلیون نفر یا تقریباً یک نفر از هر ۱۰نفر در جهان در معرض فقدان امنیت غذایی حاد قرار دارد.
با توجه به کل افراد دچار ناامنی غذایی (متوسط یا شدید)، تخمین زده می‌شود دو میلیارد نفر در جهان در سال ۲۰۱۹ دسترسی دائم به غذای سالم، مغذی و کافی نداشته‌اند و با ادامه روند فعلی مسلم است که جهان در مسیر محو گرسنگی-که از اهداف اساسی هزاره است- تا سال ۲۰۳۰ کامیاب نخواهد شد و اگر این روند ادامه یابد، تعداد افراد گرسنه تا سال ۲۰۳۰ از مرز ۸۴۰ میلیون نفر نیز فراتر خواهد رفت.
تدابیر جهانی برای مبارزه با گرسنگی
هم‌اکنون که جهان با مخاطره امنیت غذایی و تشدید آن بر اثر شیوع کرونا به‌صورت جدی روبروست، برخی سازمان‌ها و کشورها حتی به ضرورت ایجاد وزارت امنیت غذایی رسیده‌اند تا بتوانند به‌صورت مؤثر و پویا نظام تصمیم‌گیری و اجرایی کشورها را از خطر ناامنی غذایی مصون دارند.
با عنایت به‌موارد فوق لازم است مسئولین کشورمان با توجه به وجود دو مؤلفه تأثیرگذار دیگر که علاوه‌بر موارد مذکور که تأثیر تشدید‌کننده بر شرایط داخلی دارد، شامل تحریم‌های شدید اقتصادی و بحران تنش و افزایش قیمت ارز به چاره‌اندیشی و تدابیر پیشگیرانه جهت حفظ امنیت غذایی بپردازند. اولین اولویت توجه به عنصر اطلاعات (ملی و بین‌المللی) و اهمیت هماهنگی در تصمیم‌سازی است. به‌نظر می‌رسد که تشکیل ستاد ملی و یا شورای «امنیت غذایی» با حضور کلیه نهادها و سازمان‌های مسئول که به اتخاذ تدابیر پیشگیرانه هماهنگ اقدام نمایند، از مهمترین اولویت‌ها است.
محمدحسین عمادی، دکتری سیستم‌های کشاورزی و عضو سابق هیأت اجرایی «برنامه جهانی غذا»
ثبت دیدگاه