یافته‌های تحقیقاتی معتبر نشان می‌دهد اجرای طرح‌های آبخیزداری علاوه‌بر ایجاد اشتغال پایدار، کاهش محسوس مهاجرت روستاییان به شهرها را به‌دنبال داشته است.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دیده‌بان امنیت غذایی به نقل از خبرگزاری تسنیم؛ پژوهش‌ها و تحقیقات متعدد صورت گرفته توسط مراکز علمی پژوهشی معتبر داخل کشور با هدف ارزیابی اقتصادی و اجتماعی طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری، حائز این نکته بسیار مهم است که اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در بسیاری از حوزه‌های آبخیز کشور، آثار و پیامدهای بسیار خوبی به دنبال داشته است. در این گزارش به تبیین یافته‌های تحقیقاتی درباره ارزیابی طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری می‌پردازیم:
1- ارزیابی طرح آبخوانداری ایستگاه آب باریک بم
براساس نتایج این تحقیق، اجرای طرح آبخیزداری و آبخوانداری در منطقه موجب شده که بسیاری از اهالی روستاهای منطقه در ایستگاه مشغول به کار شوند و همچنین با اجرای طرح، میزان مهاجرت از منطقه به‌گونه‌ای کاملاً محسوس کاهش یافته است.
2- ارزیابی عملیات آبخیزداری سد اکباتان
یافته‌های این تحقیق گویای آن است که طرح آبخیزداری اجرا شده در تطابق با طرح‌های تدوین شده نبوده و از این‌رو، در دستیابی به اهداف پیش‌بینی شده، موفقیت کامل نداشته است؛ افزون بر این به‌دلیل نوسان‌های شدید در تخصیص اعتبارات موردنیاز در سال‌های اجرای طرح، متکی بودن هزینه به اعتبارات دولتی، عدم انجام کلیه اقدامات اجرایی پیش شده و عدم مشارکت مردمی، اجرای طرح با مشکلات متعدد روبرو بوده است.
علیرغم آنچه گفته شد، تجزیه و تحلیل صورت گرفته در این طرح حاکی از آن است که اقدامات آبخیزداری انجام شده در حوزه‌ها در کاهش تندآب‌ها و حجم رسوبات منتقل شده به مخازن سد اکباتان تأثیر قابل ملاحظه داشته است.
3- ارزیابی طرح آبخیزداری استان اصفهان
یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد تأثیر آبخیزداری بر آب کشاورزی، افزایش سطح زیرکشت، میزان عملکرد و میزان آیش‌گذاری، ملموس و گاه تعیین‌کننده بوده است. نرخ بازده داخلی این طرح با در نظرگرفتن حداقل و حداکثر درآمدهای حاصل از فعالیت‌های کشاورزی، به ترتیب 18 و 36 درصد بوده که برای طرح‌های بخش عمومی مطلوب است.
4- ارزیابی طرح آبخیزداری حوزه آبخیز کن
براساس نتایج این تحقیق، طبق نظر روستاییان، انجام اقدامات آبخیزداری در میزان تولید محصولات زراعی 63 درصد، تعداد مهاجرت 55 درصد و تغییر وسعت اراضی 37 درصد اثر داشته است. همچنین نتایج نشان می‌دهد که عملیات انجام شده بر تقلیل فراوانی سیل و آلودگی آب‌ها، به ترتیب 90 و 96 درصد مؤثر بوده است.
5- ارزیابی طرح آبخیزداری حوزه زنجان رود
یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که طرح ساماندهی زنجان رود با انجام عملیات آبخیزداری در کنترل سیلاب و افزایش سطح زیرکشت بسیار موفق بوده و در نتیجه آن، میزان تولید و درآمد کشاورزان نیز افزایش یافته است.
6- ارزیابی حوزه آبخیز چمانی استان گلستان
یافته‌های تحقیقاتی نشان می‌دهد که عواملی مانند تحصیلات، حرفه اصلی کشاورزی، مالکیت اراضی، میزان شیب زمین، آگاهی کشاورزان از روش‌های حفاظت خاک، شرکت در کلاس‌های ترویجی کشاورزان در به کارگیری از دانش آبخیزداری (به کارگیری عملیات تراس‌بندی) اثر مثبت و معنی‌دار دارد؛ همچنین محاسبه و تفسیر کشش کل موزون و اثرات نهایی متغیرهای مؤثر نشان می‌دهد که با یک سال افزایش در میزان تحصیلات، احتمال به کارگیری عملیات تراس‌بندی به اندازه چهار درصد افزایش خواهد یافت. همچنین کشاورزان دارای سطح تحصیلات بالاتر، از مزایای اجرای عملیات حفاظت خاک بیشتر آگاهی دارند و تمایل آنها به اجرای این عملیات بیشتر است، به‌گونه‌ای که با یک درصد افزایش میزان آگاهی کشاورزان و یک درصد افزایش درآمد آنان، احتمال به کارگیری عملیات تراس‌بندی به ترتیب 73 درصد و 78 افزایش می‌یابد.
7- ارزیابی حوزه آبخیز کلستان استان فارس
طبق یافته‌های این تحقیق، انجام عملیات آبخیزداری (ایجاد سدخاکی) توانسته است بر افزایش بازدهی تولیدات زراعی و جلوگیری از سیل در راه‌ها مؤثر واقع شود. همچنین این تحقیق نشان می‌دهد از آنجا که فعالیت‌های آبخیزداری دارای تأثیرات دیربازده است، افراد مسن‌تر با برخورداری از تجارب بیشتر معمولاً نسبت به آینده این طرح دیدگاه بهتری دارند. همچنین بهره‌بردارانی که میزان تولید بیشتری دارند، فعالیت آبخیزداری را مؤثرتر از سایر بهره‌برداران می‌دانند. علاوه‌بر این نتایج این تحقیق نشان می‌دهد با افزایش سطح تحصیلات بهره‌برداران، نگرش مثبت به فعالیت آبخیزداری کاهش می‌یابد، که ظاهراً دلیل آن افزایش توقعات قشرتحصیلکرده به بازدهی بیشتر فعالیت آبخیزداری با توجه به هزینه‌های انجام شده است. این تحقیق حاکی از آن است که افزایش بازدهی اراضی زراعی، کاهش خسارت سیل به راه‌ها، افزایش درآمد بهره‌بردار و افزایش چشمه‌ها بیشترین تأثیر را در ایجاد نگرش مثبت نسبت به فعالیت آبخیزداری دارند.
در مجموع باید گفت آخرین یافته‌های تحقیقاتی نشان می‌دهد انجام طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری در نقاط مختلف کشور، آثار و پیامدهای مهمی در جهش تولید با افزایش بازدهی زراعی، کاهش خسارت سیل به منازل و راه‌ها، افزایش آبدهی چشمه‌ها، اشتغال پایدار، کاهش مهاجرت روستاییان، افزایش درآمد روستاییان، افزایش رفاه و رضایت آبخیزنشینان و غیره را به دنبال داشته است.
ثبت دیدگاه