در کشورهای توسعه یافته صنعتی نیز حجم دلار به سطحی معادل 80 تریلون دلار رسیده که از آغاز بحران سال 2008 که معادل 34 تریلیون دلار بود، رشدی دو و نیم برابری نشان میدهد. به اعتقاد گروه مکنزی (McKinsey & Company)، اگر عمق بحران 2008 را معادل 4 درصد ارزیابی کنیم پاندمی کرونا البته تاکنون با عمق بحرانی بیش از 10 درصد بر اقتصاد جهانی تأثیرگذار بوده است.
به گزارش مؤسسه ارنست و یانگ (Ernst & Young)، فدرال رزرو، چین، هند، اتحادیه اروپا و حتی ایران هم با نرخ فزایندهای در وضعیت خلق پول قرار گرفتهاند. طرفه اینکه این پارامترها از عواملی هستند که قطعاً بواسطه افزایش ریتم تورم بر بازار جهانی غلات بهویژه قیمت گندم در ماههای پیش روی تأثیرگذار خواهند بود و قیمت محصولاتی مانند گندم در بازارهای جهانی را طی ماههای آتی افزایش میدهند. با در نظر داشتن اینکه از ماه جون 2020 واردکنندگان به منظور انبار و افزایش ذخایر خود حجم واردات را افزایش و در مقابل صادرکنندگان حجم صادرات خود را کاهش دادهاند. بهطوریکه در پایان این ماه عدم تناسب بین عرضه و تقاضا قیمت را در بازار تشدید کرده بود. در همان اوان، شورای بینالمللی غلات (IGC) نیز با پیشبینی رشد شدید تقاضا برای گندم اعلام کرد که قرارداد آتی گندم در بازارهای جهانی نیز از نیمه دوم مارس تاکنون ۱۵ درصد رشد کرده است. البته افت تولید در برخی از کشورهای عمده صادرکننده، افزایش تقاضای واردات جهانی، بهویژه از چین، افزایش تقاضا گندمفرز (Milling wheat)، کاهش برداشت در آرژانتین، برداشت پایین در اتحادیه اروپا، خشکسالی سراسری در فرانسه؛ شمال آفریقا (مراکش)، اوکراین و آمریکا و شرایط آب و هوایی بد و نیز خشکسالی شدید در استرالیا هم شرایط را وخیمتر نمود. ترکیه با شدیدترین خشکسالی یک دهۀ اخیر روبروست. حتی بسیاری از کشورها زمان ذخایر راهبردی غلات را که حداقل 4 ماه بود به 6 ماه افزایش و میزان ذخایر را بیش از 3 تا 5 درصد رشد دادند. در ماه اوت، جمعی ازکشورهای صادرکننده اعلام نمودند که صادرات را متوقف یا محدود و تأمین داخل و ذخایر استراتژیک را در اولویت قرار میدهند. به گزارش رابو بانک (Rabobank) ذخایر جهانی گندم بالاترین میزان خود را در 10 سال گذشته داشته و به بالاترین قیمت خود از سال 2014 رسیده است. این وضعیت سبب شد تا از اوایل سپتامبر و نوامبر 2020 قیمت غلات ماهانه ۲.۵ درصد افزایش نشان دهد، طرفه اینکه از ماه جولای 2020 تجارت جهانی نیز به علت کاهش بارگیری و حمل گندم اتحادیه اروپا علیرغم افزایش صادرات در استرالیا کاهش یافته است. در ترکیه نیز آمارهای 6 ماه گذشته نشان میدهد که کاهش بارگیری و حمل در بنادر مشهود است.
پیشبینی فائو از عرضه و تقاضای جهانی گندم در بازار ۲۰۲۱-۲۰۲۰ تولید جهانی به ۷۶۲.۶ میلیون تن را گمانه میزند که با ثبات مصرف جهانی گندم در سال ۲۰۲۱-۲۰۲۰ بسیار خوشبینانه؛ بواسطه سناریوی برداشت بیشتر در استرالیا، قزاقستان، روسیه و هند طراحی شده است. اما در ماه مارس سال ۲۰۲۱ قیمت گندم نسبت به مارس سال قبل ۲۶.۵ درصد بالاتر رفت و با توجه به محدودیتهای زیادی که در مسیر صادرات گندم در دنیا ایجاد شده است باعث افزایش قیمت این غله پرمصرف کشاورزی شد. افزایش ۴.۷۵ دلاری گندم در 15 آوریل 2021 تلنگری بر سیاستگزاران است تا درباره نحوه دخالت دولت در بازار تنظیمات قیمتگذاری گندم بازنگری کنند. در این روز میانگین قیمت گندم آمریکا از 232 دلار در هر تن به 238 دلار در هر تن رسید و تا 20 آوریل با میانگین قیمت 240 دلار در هرتن رشد قابل توجهی را در این مدت کوتاه طی نموده است. متعاقب آن، قیمت انواع گندم مربوط به آرژانتین، استرالیا، گندم و اروپا (رومانی) و فرانسه نیز با افزایش همراه بود. حتی گندم روسیه افزایش قیمت 4 درصدی و قزاقستان 2 درصدی را برای تحویل در 3 ماه آتی تجربه کرد، پیشبینیها نشان میدهد حجم تولید جهانی محصولات راهبردی بواسطه «چالش لانینا» در حال تغییر است شاید بدلیل تغییرات اقلیمی بطور مثال گندم روسیه در زمینه تأثیرات آب و هوایی بسیار آسیبپذیر است 52 درصد گندم تولیدی روسیه در مناطقی کشت میشوند که نسبت به خشکسالی بسیار حساس است و این کاهش تولید بر دینامیک تغییرات قیمت گندم طی ماههای آتی تأثیر خواهد گذارد. بهعبارت دیگر رفتار قیمتی گندم در عصر کرونا با رفتار قیمتی متعارف این محصول راهبردی از تفاوتهای جدی برخوردار است.
متأسفانه رویکرد «جو بایدن» نسبت به تجارت غلات با چین و پیمانهای منطقهای کارائیب در زمینه تجارت غلات نیز هنوز نامشخص است. اما آنچه معلوم است، اینکه افزایش حجم پول در چرخه بینالمللی دلار، اثرات تورمی دارد و این اثرات نخستین تأثیرات خود را بر قیمت جهانی غذا و بویژه غلات خواهد گذارد. اطلاعات بازار و پیشبینی قرارداد آتی گندم در بورس کالای انگلستان (ICE) هم در 30 فروردین 1400 نشان میدهد که با توجه به تقاضای بالا برای حفظ ذخایر سیلویی گندم توسط چین و افزایش ظرفیت سیستمهای ذخیرهسازی هندوستان، همچنین پدیده «لانینا» و تأثیرات آن بر میزان ذخیرهسازی گندم در جهان، قیمت گندم تا 6 ماه آینده روندی افزایشی بوده و با عنایت به افزایش ریسک خشکسالی در آمریکای جنوبی گندم آمریکا تا میانگین 267 دلار در هر تن خواهد رسید. پتانسیل صادراتی روسیه کاهش خواهد یافت و گندم در بورس بریتانیا نیز در مرز 220 دلار نوسان رو به رشدی را طی خواهد نمود. این روند تا 3 ماه مانده تا آغاز سال 2022 ادامه داشته و پس از آن روندی کاهشی را یا شیب ملایم طی خواهد کرد. بنابراین مطابق همه پیشبینیها تصویر جهانی قیمت گندم حداقل تا 6 ماه آینده روندی افزایشی خواهد بود. هفته گذشته فائو از ادامه افزایش قیمتهای جهانی محصولات غذایی برای دهمین ماه متوالی خبر داد؛ مواد غذایی در ماه ژانویه شاهد جهش قیمت به بالاترین سطح خود در ششماه گذشته بود که ناشی از افزایش قیمت کالاهای اساسی از جمله گندم، ذرت و دانههای سویا بود. براساس آمارهای 11 ماهه منتشره طی سال گذشته حدود ۳ میلیون و ۱۸۸ هزار تن گندم به ارزش ۸۹۱ میلیون دلار با ارز ۴۲۰۰ تومانی از کشورهای مختلف وارد کرده است که اگر با ارز نیمایی محاسبه کنیم بطور متوسط 5997 تومان قیمت هر کیلو گندم وارداتی به کشور ارزیابی میشود. بدیهی است که در سال 1400 با در نظر گرفتن تمامی عوامل دخیل در قیمت تمام شده گندم وارداتی؛ هزینههای انتقال کالای وارداتی به داخل کشور (نحوه پرداخت قیمت نهاده، انواع حمل کالا، قیمت اجاره کشتی و جریمههای احتمالی، بیمه بینالمللی حمل کالا، هزینههای بندرگاهی مقصد، حق پرچم، عوارض گمرکی، هزینه انبارداری در مقصد، سود واردکننده، عوارض گمرکی و حقوق بازرگانی افزایش یافته و کرایه حمل زمینی)، شرایط تحریم و مشکلات تأمین و انتقال ارز، قیمت گندم وارداتی بسیار گرانتر خواهد بود و براساس پیشبینیها به 6384 تومان در هر کیلو خواهد رسید.
بطور سنتی در ایران، تجربه نمودن تورمهای قیمتی بالا در کشور، برهم خوردن شرایط اقتصادی ناشی از تحریم و طغیان ویروس کرونا در کنار حذف نرخ ارز ترجیحی برای واردات نهادههای کشاورزی از جمله انواع کود، ریزمغذیها و سموم و تلاطمهای ارزی هزینه تولید گندم را بالابرده است و آمیختگی توامان پیامدهای افزایش نرخ ارز و تورم انتظاری، جهشهای قیمتی بالایی را در بازار غلات کشور بوجود آورده است. بیتردید سرکوب قیمت داخلی گندم بویژه در یکسال گذشته، زیان انباشته سنواتی گندمکاران را افزایش داده و زارعین خردهپای گندمکار نیاز به حمایتهای جدی دارند و با وجود قیمت بالای گندم در کشورهای همسایه (نزدیک به 9000 تومان) قاچاق به کشورهای همجوار، ورود دلالان به فرآیند خرید گندم، جایگزینی گندم به جای خوراک دام و طیور، بازار سیاه و تغییر الگوی کشت گندم در برخی از مناطق کشور منجر شده است. لذا با توجه به انتقال تورم جهانی بازار غلات به بازار گندم و نهادههای دام و طیور ایران، رشد هزینه تأمین غذا در دنیا و رشد نرخ فقر و گرسنگی جهانی، وضعیت نامساعد بارندگی و شرایط صعب اقلیمی و احتمال تشدید آن طی ماههای اخیر و ضرورت حفظ ذخایر استراتژیک ملی در شرایط کرونا، اگر تجدید نظر در قیمت تضمینی گندم خریداری شده از کشاورزان صورت نگیرد، بناچار مجبور به واردات بیش از 5 میلیون تن گندم در سالجاری خواهیم شد که پیامدهای غیرقابل پیشبینی اجتماعی-اقتصادی بر جامعه کشاورزی و هزینههای ارزی سنگینی را برای اقتصاد ملی بدنبال دارد.
ثبت دیدگاه