کاربردهای سویا در صنایع مختلف، از سس سویا و توفو در غذاهای آسیایی گرفته تا روغن سویا و نقش مهمی که در خوراک دام دارد آن را به عنوان منبع پروتئین اولیه برای تولید دام و طیور در سراسر جهان تبدیل نموده است. حدود دو سوم دانههای سویا در جهان به کنجاله سویا برای خوراک طیور و دام تبدیل میشود. طی دو دهه گذشته، تولید جهانی سویا بیش از دو برابر شده است. بازار جهانی سویا در سالهای اخیر رشد قابل توجهی داشته است. در سال 2019، تولید به 336 میلیون تن رسید و این رشدبه 353 میلیون تن در سال 2020 افزایش یافت. گسترش بازار ناشی از تطبیقپذیری، افزایش “وگانیسم” و آگاهی سلامت در کشورهای غربی است. سویا غنیترین و ارزانترین منبع پروتئین در جهان برای حیوانات و رژیم غذایی مردم و دومین منبع بزرگ روغن نباتی است. به طور کلی، دانه حاوی 17 درصد روغن و 63 درصد کنجاله است که 50 درصد آن پروتئین است.
سویا بیش از 10 درصد از ارزش کل تجارت جهانی کشاورزی را تشکیل میدهد. با توجه به تقاضای بالا و کاربردهای گسترده، قراردادهای آتی سویا به طور فعال در بورس کالاهای جهانی معامله میشود. بورس کالای دالیان (DCE) و هیئت تجارت شیکاگو (CBOT) دو بورس عمده هستند که قراردادهای آتی سویا را ارائه میدهند. این قراردادها برای فعالان بازاری که درگیر پوشش ریسک و فعالیتهای سفته بازی هستند، ضروری است. بازار جهانی سویا در چند سال گذشته به طور پیوسته در حال افزایش بوده است. تحقیقات بازار پیش بینی میکند که ارزش بازار جهانی سویا از 146.23 میلیارد دلار به 215.746 میلیارد دلار تا سال 2025 افزایش یابد. عوامل اصلی که باعث افزایش قیمت سویا میشوند از این واقعیت نشآت میگیرد که دانه سویا به دلار آمریکا قیمتگذاری میشود. بنابراین، قیمت سویا، تابع قدرت دلار است. دلار ضعیفتر به معنای قیمتهای بالاتر و دلار قویتر به معنای قیمتهای پایینتر است. ایالات متحده هژمونی تولید بر بازار سویا در جهان دارد بنابراین، عوامل سیاسی و محیطی در ایالات متحده می تواند به طور قابل توجهی بر قضایای تولید جهانی سویا تأثیر بگذارد. روغن سویا با روغن های دیگری مانند روغن کلزا و روغن کرچک رقابت می کند.
تغییرات در قیمتگذاری و در دسترس بودن این روغنهای جایگزین میتواند بر تقاضا برای روغن سویا تأثیر بگذارد. شرکتهایی از جمله Archer-Daniels-Midland Co. و Bunge در حال رقابت برای افزایش ظرفیت فرآوری سویا هستند، اقتصادهای نوظهور در کشورهایی مانند هند و چین ممکن است باعث رشد آتی تقاضا برای سویا شوند با رشد طبقه متوسط زیرا جمعیت افزون تری از آنها شروع به مصرف گوشت بیشتر میکنند. در الگوی کشت؛ دانههای سویا برای سطح زیر کشت با ذرت رقابت میکنند. بنابراین یارانههای اتانول انگیزهای برای کشاورزان در ایالات متحده و کارائیب ایجاد میکند تا سطح زیر کشت بیشتری را به ذرت اختصاص دهند. اگر این یارانهها متوقف شود، تولید سویا میتواند افزایش یابد. بیشتر تقاضا برای سویا به مزایای سلامتی آن مرتبط است و تحقیقات پزشکی در این زمینه ممکن است بر قیمتها تأثیر بگذارد. دانههای سویا به دلیل مزایای سلامتی خود مورد تحسین قرار گرفته و منبع غنی پروتئین هستند به نحوی که میتوان آنها را چندین بار در هفته با خیال راحت مصرف کرد. دانههای سویا که به دلیل “خواص استروژنی و ضد استروژنی” خود منحصر به فرد هستند، اثرات مفید بر سلامتی دارند و سرشار از ویتامینهای گروه B، فیبر، پتاسیم، منیزیم و پروتئین با کیفیت بالا و حاوی هر 9 اسید آمینه ضروری هستند. نخبگان دنیای سلامت؛ پروتئین سویا را کامل میدانند. در نهایت مشکلات لجستیکی، مانند کمبود ذخیرهسازی، هم بر قیمتهای صادراتی سویا تأثیرگذار است. تجارت بینالمللی سویا به ظرفیت شبکهای بستگی دارد که تأمینکنندگان و بازارها را با هزینهای معقول به هم متصل میکند. در گذشته گلوگاههای لجستیکی عامل اصلی قیمتسویا بودند، بنابراین، لجستیک تجاری ستون فقرات تجارت بینالمللی سویا را تشکیل میدهد و حمل و نقل کالا، انبارداری، ترخیص، کارایی بندر و زیرساخت، سیستمهای پرداخت و بسیاری از کارکردهای دیگر را در بر میگیرد در دنیای تجارت سویا؛ راههای زیادی برای سرمایهگذاری در دانههای سویا وجود دارد، از جمله از طریق خرید و فروش سهام سویا، CFD سویا، ETF سویا، آتی سویا، و گزینههای آتی سویا، از سویی قیمت سویا اغلب در کنار قیمت سایر کالاهای کشاورزی حرکت میکند. بنابراین، معاملهگران اغلب روی دانههای سویا در رابطه با سایر کالاهای کشاورزی از طریق معاملات اسپرد، که در آن دو قرارداد آتی مختلف سویا به طور همزمان خرید و فروش میشوند، شرط میبندند.
سویا به صورت غلات، روغن و کنجاله معامله میشود و چهار شرکت تجاری بزرگ Archer Daniels Midland (ADM)، Bunge، Cargill ،Louis Dreyfuss بیش از 70 درصد تجارت جهانی سویا را در دست دارند. تولید جهانی سویا تحت سلطه سه کشور بزرگ تولیدکننده است. این کشورها با هم بیش از 80 درصد از عملکرد جهانی سالانه را تولید میکنند. ایالات متحده که حدود یک سوم عرضه جهانی سویا را تولید میکند، اولین تولیدکننده سویا در سراسر جهان است و سالانه حدود 108 میلیون تن تولید میکند. برزیل با تولید حدود 87 میلیون تن در سال در جایگاه دوم قرار دارد و آرژانتین با تولید حدود 53 میلیون تن در سال سوم است. سایر مناطقی که تعداد قابل توجهی دانه سویا تولید میکنند عبارتند از چین، هند، پاراگوئه، کانادا، مکزیک و اتحادیه اروپا؛ در این میان ایالات متحده یک بازیگر اصلی در بازار جهانی سویا است و انتظار میرود در سال 2024، ایالات متحده دومین تولیدکننده، مصرفکننده و صادرکننده دانه سویا باشد. رشد مداوم در ظرفیت پردازش سویای ایالات متحده به دلیل برنامه اخیر ایالات متحده برای افزایش استفاده از سوخت زیستی و کاهش نفت در ترکیب سوخت ملی است. برزیل بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده سویا در جهان است. تقاضای کلی چین برای سویا باعث رشد تداوم تجارت سویا در آمریکا شده، چین بزرگترین مصرفکننده و واردکننده سویا در جهان است. انتظار میرود واردات سویا به چین افزایش یابد. انتظار میرود رشد بخش پروتئین حیوانی باعث افزایش واردات سویای چین به میزان تقریبی 97 میلیون تن برای سال بازاریابی 2024 شود. چین از اصل تنوع در تأمین سویا حمایت میکند و پویایی بازار، عرضه، تقاضا و قیمتها نقش مهمی در تعیین خرید محصولات کشاورزی این کشور دارند. طی یکدهه قبل ایالات متحده بزرگترین صادرکننده سویا بود و تقریباً هیچ وارداتی نداشت از منظرشرکای تجاری عمده برای سویای ایالات متحده باید عنوان نمود که در طول 5 سال گذشته، چین بزرگترین خریدار سویای ایالات متحده بوده است و بیش از 40 درصد از حجم صادرات سویای ایالات متحده را تشکیل میدهد اما جنگ تجاری بین ایالات متحده و چین در سال 2018 قواعد بازی را تغییر داد. ایالات متحده به سختی سویا وارد میکند و وقتی این کار را میکند، منابع متفاوت است. کانادا و آرژانتین بزرگترین تأمینکنندگان سویای مورد نیاز آمریکا بین سالهای 2018-2022 بودهاند. نقشه روابط تجاری چهار صادرکننده بزرگ سویا به غیر از ایالات متحده نشان می دهد که چین یک شریک برتر برای هر یک از این کشورها به جز پاراگوئه است. برزیل بزرگترین صادرات دانه سویا در جهان را دارد با این حال، بیش از 70 درصد از صادرات سویای برزیل به چین میرود. اتحادیه اروپا با 8 درصد بزرگترین شریک بعدی برزیل است. آرژانتین نیز شریک اصلی چین است و بیش از 80 درصد از صادرات سویا آن به چین میرود. مصر با 7 درصد در ردیف بزرگترین شریک بعدی آرژانتین قرار میگیرد. جالب اینجاست که بزرگترین شریک تجاری پاراگوئه آرژانتین است که یکی از صادرکنندگان عمده سویا نیز میباشد. آرژانتین بیش از 70 درصد از صادرات سویای پاراگوئه را در اختیار دارد. روسیه با 12 درصد بزرگترین شریک بعدی پاراگوئه است. کانادا تنها صادرکننده برتر است که یک شریک با بیشترین سهم از بازار ندارد. بزرگترین شریک تجاری کانادا چین است که 24 درصد از صادرات آن را به خود اختصاص داده است. ترکیه، کره جنوبی و اتحادیه اروپا نیز شرکای تجاری مهمی برای سویای کانادا هستند. تحلیل مناسبات و روابط تجاری چهار واردکننده بزرگ سویا در جهان نشان میدهد که همچنان؛ چین بزرگترین واردکننده سویا در جهان است و 63 درصد از واردات سویای خود را از برزیل از سال 2018 تا 2022 تأمین مینماید. ایالات متحده با تقریباً 30٪ دومین تأمینکننده بزرگ بود. اتحادیه اروپا همچنین مقدار زیادی سویا از برزیل و ایالات متحده وارد میکند. آنها با هم بیش از 80 درصد از واردات سویای اتحادیه اروپا را تشکیل میدهند. کانادا و اوکراین تأمینکنندگان جزئی دیگر هستند. مکزیک تقریباً تمام واردات سویا خود را از ایالات متحده و برزیل تأمین میکند و ایالات متحده به تنهایی 88 درصد از واردات سویای مکزیک را از سال 2018 تا 2022 به خود اختصاص داده است. آرژانتین از این نظر منحصر به فرد است که هم واردکننده و هم صادرکننده عمده دانه سویا است.
همانطور که قبلا ذکر شد، مقدار قابل توجهی سویا به چین صادر میکند طرفه اینکه مقدار قابل توجهی سویا از پاراگوئه نیز وارد میکند. سویای وارداتی از پاراگوئه به میزان قابل توجهی از صنعت خردایش سویای آرژانتین پشتیبانی میکند، زیرا آرژانتین درآمد صادراتی بسیار زیادی از کنجاله سویا دارد. اصولا کنجاله سویا دارای چگالی متوسط 0.6 n/m3 است که به میزان قابل توجهی کمتر از محصولات غلات معمولی است که حدود 0.75 Tn/m3 است. همچنین دارای رطوبت و محتوای روغن بالاتری است و نسبت به اکثر محصولات غلات جریان آزاد کمترو «چسبندگی» و تمایل به متراکم شدن، دارد “اولین و مهمترین تفاوت بین طراحی سیستمهای حمل و نقل برای کنجاله سویا و سایر غلات، سطح گرد و غبار و اشتعال پذیری غبار است” . اما کشورهای کارائیب در لجستیک کنجاله ضعیف هستند. آرژانتین از آمریکا و برزیل هم سویا وارد میکند. انتظار میرود صادرات سویای برزیل در سال 2024 در مجموع به 99 میلیون تن برسد که از 98 میلیون تن در سال 2023 اندکی افزایش یافته است. پیشبینیها هم از افزایش 4 درصدی در کنجاله سویا را از 53 میلیون تن در سال 2023 به 55 میلیون در پایان سال 2024 حکایت دارد. با رشد تولید بیودیزل از سویا در ایالات متحده و کشورهای دیگر، و رشد مداوم تقاضا برای کنجاله سویا در بازارهای شرقی و خاورمیانه، به نظر میرسد سویا و محصولات مشتقات آن بخش قابل توجهی از تجارت محمولههای فله در آینده قابل پیشبینی باشد.
ثبت دیدگاه