جایگاه ویژه کشت دیم در کشاورزی جهان
کاهش روزافزون منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، اهمیت سیاست‌گذاری برای تجهیز اراضی به سامانه‌های آبیاری مدرن با بهره‌وری آب بیشتر را دوچندان کرده است، اما کارشناسان معتقد هستند در مناطقی که امکان کشت محصولات زراعی به صورت دیم وجود دارد، کشاورزان باید به کشت دیم روی آوردند.
علاوه بر کاهش منابع آبی، دلایل متعدد دیگری نیز برای توسعه کشت دیم در کشورمان وجود دارد که از آن جمله می‌توان به: پدافند غیرعامل در زمینه امنیت غذایی، پیشرفت‌های علمی و پژوهشی در زمینه کشت دیم، مساعد بودن شرایط در ۱۶ استان کشور برای زراعت دیم و لزوم توجه به بهره‌وری آب اشاره کرد. اکنون کارشناسان در شرایطی راجع به ضرورت توسعه کشت دیم سخن به میان می‌آورند که بالای ۹۰ درصد تولیدات کشاورزی دنیا از طریق کشاورزی دیم تأمین می‌شود و این آمار در ایران که در اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارد، تا حدودی برعکس است.
بسیاری از کشورها در مناطق خشک و نیمه‌خشک دنیا با کم‌آبی مواجه هستند. سیاست‌های توسعه کشاورزی در گذشته بر کشاورزی آبی و اراضی دیم با پتانسیل بالا و تلاش برای افزایش تولید مواد غذایی و تحریک رشد اقتصادی تأکید داشت و باعث شد مناطق وسیعی از اراضی کمتر مستعد مورد غفلت قرار گیرند، اما در حال حاضر آشکار شده است که به دلیل فقر و زمینه‌های زیست‌محیطی، باید توجه بیشتری به زمین‌های کمتر مستعد در تعیین اولویت‌ها، سیاست‌ها و سرمایه‌گذاری‌های عمومی همانند کشت دیم شود.
بر اساس تخمین‌ها، ۳۸ درصد از جمعیت هشت میلیارد نفری جهان در مناطق خشک و حدود ۸۰۰ میلیون نفر در مناطق کمتر مستعد، زندگی می‌کنند که بیشتر آن‌ها در آسیا و جنوب صحرای آفریقا بوده و بسیاری از آن‌ها به‌طور فعال در کشاورزی مشارکت دارند. افزایش فشار جمعیت باعث مهاجرت افراد بیشتر به مناطق کمتر مستعد می‌شود. با روندی که افزایش جمعیت در جهان دارد، برای تأمین مواد غذایی مورد نیاز در آینده بایستی میزان تولیدات کشاورزی و مواد غذایی در دنیا، بیش از ۶۰ درصد افزایش پیدا کند تا بتواند جمعیت گرسنه جهان را سیر نماید.
بر اساس آمار فائو، کل زمین‌های جهان حدود ۱۴ میلیارد هکتار است که از این مقدار حدود ۴ میلیارد هکتار (۲۹ درصد) جنگل، ۴.۹ میلیارد هکتار (۳۵ درصد) زمین کشاورزی و بقیه زمین‌هایی هستند که نه در چارچوب تعریف جنگل می‌گنجند و نه در چارچوب تعریف زمین کشاورزی. همچنین ۸۰ درصد سطح زیرکشت محصولات کشاورزی در دنیا، کشاورزی دیم است و ۶۰ تا ۷۰ درصد از تولید محصولات کشاورزی در دیمزارها صورت می‌گیرد که به طور متوسط در هر هکتار ۱.۵ تن محصولات زراعی تولید می‌شود. بر اساس آمارها بیش از ۹۵ درصد زمین‌های کشاورزی جنوب صحرای آفریقا را کشت دیم تشکیل می‌دهد و این رقم در کشورهای دیگر متغیر است؛ آمریکای لاتین ۹۰ درصد، آسیای جنوبی ۶۰ درصد، آسیای شرقی ۶۵ درصد، خاور نزدیک ۷۵ درصد و شمال آفریقا ۷۵ درصد زمین‌هایشان به کشت دیم اختصاص دارد. این در حالی است که بر اساس آمار در ایران در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ سطح دیمزارها معادل ۵ میلیون و ۲۴۰ هزار هکتار بوده است.
وضعیت آب و هوا و میزان بارندگی، منابع تأمین رطوبت خاک، تناوب و آیش در کشت دیم، استفاده از ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی در زراعت دیم، طرز تهیه زمین و روش کار به‌منظور ذخیره‌سازی در زراعت دیم و استفاده‌ی صحیح و به‌موقع از نهاده‌ها در زراعت دیم از مهم‌ترین عوامل در میزان تولید محصولات در زراعت دیم است. کشاورزی دیم نه تنها به افزایش بهره‌وری اقتصادی در زمینه کشاورزی منجر می‌شود بلکه تأثیرات اجتماعی و اقتصادی آن بر مناطق روستایی نیز چشمگیر است. ایجاد اشتغال، توسعه صنایع فرعی و افزایش درآمد کشاورزان، عناصر مهمی هستند که توسعه کشاورزی دیم می‌تواند آن‌ها را بهبود بخشد.
در پایان ذکر این نکته حائز اهمیت است که با توجه به ظرفیت‌های موجود در کشور باید وزارت جهاد کشاورزی، سازمان‌های دولتی و غیردولتی متولی و فعال در بخش کشاورزی، با اتکاء بر تجربه موفق جهانی، به کشت دیم به عنوان روشی برای بهبود مدیریت آب و افزایش عرضه غذای ارزان قیمت برای جمعیت در حال رشد کشور توجه بیشتری کنند و در مسیر توسعه این نوع کشت در اقصی نقاط کشورمان گام بردارند.
