علیرغم تنگناهای حاکم بر جغرافیای مناطق خشک و بیابانی، نگرانی امروز جامعه جهانی، پدیده زیان‌بار بیابانزایی است. در حال حاضر بیابانزایی گریبان‌گیر بسیاری از کشورها بخصوص کشورهای در حال توسعه می‌باشد و مشتمل بر فرآیندهایی است که هم زاییده عوامل طبیعی بوده و هم به عملکرد نادرست انسان بر می‌گردد.
مهار بیابانزایی و مدیریت پایدار مناطق بیابانی با توجه ماهیت پیچیده و چند بعدی آن، بیش از مقابله مستقیم با مظاهر بیرونی از طریق رهیافت‌های فنی، نیازمند اصلاح الگوهای توسعه و شناخت ریشه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی آن است. لذا برنامه ملی اقدام برای مقابله با بیابانزایی و تعدیل اثرات خشکسالی، مستلزم هم‌گرایی سرمایه‌های طبیعی و انسانی و مشارکت اجتماع‌محور کلیه کنشگران ذی‌نفع در طراحی راهبردها و اجرا و ارزشیابی اقدامات میدانی به شکل انعطاف‌پذیر و تکاملی خواهد بود.
کشور ایران دارای ۳۰ میلیون هکتار مناطق تحت تأثیر فرسایش بادی است که منشأ زمین‌شناسی و اقلیمی دارند. از این میزان، حدود ۱۴ میلیون هکتار به منابع زیست انسانی خسارت وارد می‌کند که با عنوان کانون‌های بحرانی فرسایش بادی شناخته می‌شوند. بیابانزایی و تخریب سرزمین به لحاظ تغییرات اقلیمی از جمله استمرار خشکسالی‌ها و عوامل انسانی از جمله بهره‌برداری بیش از ظرفیت منابع آب، در سنوات اخیر شتاب گرفته است و میزان شدت بیابانزایی در کشور بالغ بر یک میلیون هکتار در سال برآورد می‌شود که عدد بسیار بزرگی است.
نبود تعادل میان میزان تولید و مصرف آب و فقدان یک برنامه جامع در حوزه مدیریت پایدار منابع آب و خاک و فقدان رویکردهای مبتنی بر ارتقای تاب‌آوری و سازگاری با کم‌آبی؛ از جمله علل بنیادین تشدید بیابانزایی و تخریب سرزمین در کشورمان می‌باشند. این تغییرات در مناطقی موجب بروز زودهنگام طوفان‌های ماسه‌ای و گرد و غبار در سال جاری و افزایش شدت و فراوانی این طوفان‌ها شده است. خسارت ناشی از طوفان‌های ماسه‌ای در کشور سالانه بالغ بر ۶۰۰ میلیون دلار برآورد شده است. طوفان‌های ماسه‌ای و گرد و غبار به صورت مستقیم به بخش‌های کشاورزی، صنعت، حمل و نقل و سلامت مردم خسارت وارد می‌کند و می‌تواند زمینه‌ساز بروز چالش‌ها و بحران‌های اقتصادی و اجتماعی فراوانی شود.
جرای عملیات آبخیزداری تنها راهکار برای مقابله با بیابانزایی است، زیرا حتی اجرای عملیات آبخیزداری تحت عنوان ایجاد سازه‌های کوچک هم می‌تواند جریان توزیع رطوبت را در سطح خاک تقویت کند. عملیات آبخیزداری با جنگل‌کاری و نهال‌کاری نقش بسیار مؤثری در کنترل سیلاب و مقابله با بیابانزایی دارد. برای از بین بردن اثرات منفی بیابانزایی می‌توان آن مناطق بیابانی را که استعداد پوشش گیاهی داشته باشند، با فنون و تکنیک‌های آبخیزداری، جنگل‌کاری کرد، یا در مناطق کویری و بیابانی که امکان جنگل‌کاری و استقرار پوشش گیاهی وجود ندارد، دور تا دور بیابان یا مناطق کویری را پوشش گیاهی مستقر کرد تا از پیش‌روی بیابان جلوگیری به‌عمل آید و از اثرات منفی بیابانزایی کاسته شود.
با توجه به تغییرات مستمر اقلیم، استمرار خشکسالی‌ها و محدودیت روزافزون منابع آبی کشور، تأمین اعتبار مورد نیاز این بخش و تسریع در اقدامات آبخیزداری بسیار مهم است تا بتوان از سرعت بیابانی‌شدن عرصه‌‌های منابع طبیعی و اراضی کشاورزی کشور کاست و در عین حال رطوبت خاک را برای پوشش‌های گیاهی مناسب حفظ کرد. بنابراین در شرایط فعلی تأمین منابع مالی مستمر و سرعت‌بخشی به اجرای عملیات آبخیزداری بسیار اهمیت دارد و باید در سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و تأمین اعتبار توسط مجلس و دولت، به این بخش نگاه ویژه‌ای مبذول گردد.
ثبت دیدگاه