مخاطب این نوشتارکوتاه رئیس جمهور آینده یکی ازکشورهای مهم جهان در سه راهی پیوند تاریخی سه قاره و به‌عبارتی قلب جهان است همو که نظامی در دو بیت از هفت پیکر شکوه آن را توصیف کرده است: همه عالم تنست و ایران دل/نیست گوینده زین قیاس خجل
چونکه ایران دل زمین باشد/دل ز تن به بود یقین باشد
ایرانی که دارای چند هزار سال تاریخ نوشتاری است که از نگاه کشاورزی، بسیاری از گیاهان در این سرزمین برای نخستین‌بار کشت شده‌اند، دام‌ها در این دیار اهلی شده‌اند و نیاکان ما در این کشور پدید آورنده معجزه قنات در جهان هستند. مهم‌ترین مسأله پیش روی برای مدیریت بخش کشاورزی یا به خوانش دیگر امنیت غذایی کشور، موضوع منابع پایه آب، خاک و سرمایه در بخش کشاورزی است، منابع آب‌های زیرزمینی ایران شامل چاه‌ها، چشمه‌ها و قنات است که بخش قابل توجهی ازآن در بخش کشاورزی مصرف می‌شود.
یک پژوهش گرایرانی و همکارانش در فنلاند داده‌های مربوط به سیستم ملی نظارت بر آب‌های زیرزمینی ایران را از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵ مطالعه کرده‌اند. براساس این مطالعه در طول دوره مورد بحث (۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵) تعداد چاه‌های استخراج آب‌های زیرزمینی در ایران تقریباً ۲ برابر شده است. با این حال مقدار آب زیرزمینی استخراج شده طی این دوره ۱۸ درصد کاهش یافته است. در سطح کشور سطح آب زیرزمینی سالانه به‌طور متوسط تقریباً نیم متر کاهش می‌یابد.
در بسیاری از چاه‌ها آب به میزان قابل توجهی شورتر شده است، تا حدی که در صورت آبیاری با آن، فقط گیاهانی می‌توانند رشد کنند که قادر به جذب آب شور هستند.
طی این دوره کیفیت آب‌های زیرزمینی ایران فقط در چند منطقه مرطوب (در شمال فلات ایران) بهبود یافته است.
کمبود آب و خشکسالی، معیشت مردم را در سراسر ایران تهدید می‌کند. در این سطور قصد طرح مسائل فنی را ندارم زیرا چندی پیش در یادداشتی در ایرنا با عنوان سازگاری با ریسک خشکسالی قرن جدید به تفصیل به آن پرداخته‌ام؛ غرض پیشنهاد سیاست‌گزاری درست و تشکیل و بهره‌گیری از اتاق‌های فکر مؤثر است و اما کوتاه سخن به چند پیشنهاد به شرح ذیل بسنده می‌کنم:
۱-براساس خط فکری سازمان ملل متحد، دفاتر تخصصی فائو بانک جهانی و همچنین دانشگاه‌ها و بنیه تخصصی اجرایی موجود، طرح راهبردی در جهت مهار بیابان‌زایی، فرسایش خاک، بهبود راندمان آبیاری، تهیه و اجرا گردد. (در زمان حضور نگارنده در دانشگاه تهران، شاهد توان تخصصی این دانشگاه وتوانمندی هدایت این موضوعات بودم).
۲-مسأله و موضوع سرمایه‌گزاری و سرمایه‌گریزی جدی گرفته شود، مطالعه روند سرمایه‌گذاری در دهه اخیر موید ضرورت این مقوله حیاتی است. براساس اطلاعات منتشر شده توسط بانک مرکزی میزان سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی در سال ۹۰ به قیمت ثابت سال ۱۳۹۰ بالغ‌بر ۸۷ هزار میلیارد ریال بوده است که در سال ۹۸ این رقم به ۳۵ هزار میلیارد ریال کاهش یافته است که به‌طور متوسط سالانه رشد ۱۰.۸- درصدی را نشان می‌دهد.
۳-تأمین مالی بخش کشاورزی و به قول مدیرعامل بانک کشاورزی، ایجاد جریان مطمئن اعتباری، موضوع مهم دیگری است که با تجهیز و تقویت این نهاد خوش بنیان مالی با قریب به یک سده تجربه نظام‌مند در تأمین اعتبارات موردنیاز می‌تواند وضعیت ماندگاری و جذب سرمایه را تا حد زیادی بهبود بخشد، پرداخت بیش از هفتصد و چهل هزار میلیارد ریال تسهیلات در همین دوره مالی اخیر نشان‌دهنده کارآمدی این نهاد تخصصی است. کمترین دست کاری در نظام بانکی که اصول و قواعد دقیق خود را دارد و در این سال‌ها، به‌ویژه در دهه اخیر موتور توسعه کشور در این شرایط بوده است می‌تواند شالوده‌ها را در هم ریزد، بلکه نخستین کار بهبود، تجهیز و تقویت شبکه بانکی کشور و اصلاحات تدریجی است. تاختن بی‌منطق به سیستم بانکی کشور که درد مال باختگی ناشی از دخالت دولت و شبه دولت را بر پیکر افکار خود دارد، جفای مضاعف به جمعیت بزرگ، نجیب، کارآمد و متخصص ایرانی است که در این زمانه توانسته است موجبات افتتاح پیاپی طرح‌های تولیدی را رقم زند.
۴-اعتبارات در بخش کشاورزی به منزله اکسیژن است، چنان‌که هر یک درصد افزایش در اعتبارات، ارزش افزوده را برابر با شش صدم درصد در اعتبارات جاری و همچنین نه صدم درصد در اعتبارات سرمایه‌ای افزایش می‌دهد. بانک تخصصی موجود، در دولت سیزدهم می‌تواند موردتوجه مضاعف قرار گیرد و به‌عنوان الگوی موفق توسعه در نظام بانکی کشور، محور راهبری شبکه بانکی کشور به شمار آید.
۵-موضوع جبران نظام‌مند خسارات واستمرار تولید براساس آموزه‌های استاندارد ملل متحد و بانک جهانی، از طریق سازکار بیمه‌ای با تأمین حق بیمه سهم دولت و تقویت بیمه کشاورزی، فرایاد باشد، زیرا سازکار بنیادین مؤثر دیگری جایگزین آن وجود ندارد.
سخن پایانی این‌که تلاش بسیاری از سوی جامعه بزرگ کشاورزی ایران انجام شده است اما کشاورزی با ابرچالش‌های پرشماری از جمله موارد یاد شده روبروست و می‌توان برای بسیاری از آنها راه‌حل یافت و برنامه‌ریزی و اجرا کرد. بی‌شک مجموعه متخصصان این بخش، گفتنی‌هایی مهم با رئیس جمهور محترم و وزیر جهاد کشاورزی دولت پیش روی دارند. به امید روزگار بهتر
